برخی از والدین سریعاً به رفتارهای کودک خود واکنش نشان می‌دهند که به آن‌ها والدین واکنشی گفته می‌شود. فرزندپروری واکنشی، فرزندپروری مبتنی بر واکنش عاطفی شدید به رفتار نادرست کودک است. این سبک تربیتی معمولاً منجر به تنبیه مکرر و پرخاشگری هم در والدین و هم در کودک می‌شود.

ما در مقاله‌های قبلی در مورد سبک‌های فرزندپروری، والدین سخت‌گیر، والدین سمی، والدین هلیکوپتری و نکته‌های علمی برای فرزندپروری مطالبی را توضیح داده‌ایم و اکنون می‌خواهیم در مورد والدین واکنشی نیز مطالبی را مرور کنیم.

والدین واکنشی چه کسانی هستند؟

والدین واکنشی با عصبانیت، ناامیدی یا ترس واکنش نشان می‌دهند. آنها می‌توانند به دلیل ناکامی منفجر شوند و از نظر عاطفی به فرزندانشان آسیب بزنند و به روابط والدین و فرزند آسیب وارد کنند. اجازه بدهیم بررسی کنیم که چه عواملی باعث والدین واکنشی می‌شود؟

دلایلی که باعث می‌شود والدین به والدین واکنشی تبدیل شوند؟

محققان دریافته‌اند که سه عنصر می‌تواند بر سبک فرزندپروری والدین تأثیر بگذارد. آن‌ها عبارت اند از:

• ویژگی‌های کودک،
• شخصیت والدین، و
• سلامت روانی والدین

این سه عامل با یکدیگر، پیش‌بینی‌کننده‌های قوی برای نوع فرزندپروری مورد استفاده والدین هستند.

والدین واکنشی معمولاً فرزندانی دارند که خلق و خوی دشوار و مشکل دارند.

برخی از والدین واکنشی تمایل به سبک اسنادی ناکارآمد دارند. اغلب، آنها رفتار نادرست کودک را به نیت بدخواهانه‌ی او نسبت می‌دهند. این تفاوت دیدگاه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر نحوه واکنش والدین داشته باشد.

برای مثال، والدینی که فکر می‌کنند بچه‌های غرغروشان لوس شده‌اند، نسبت به والدین غیر واکنشی که فکر می‌کنند دلیل غرغرو بودن بچه‌ها خستگی‌شان است به صورت خشن‌تری واکنش نشان می‌دهند.

والدینی که فاقد خودتنظیمی هستند و معتقدند فرزندشان عمدا بد رفتار می‌کند، با احساسات منفی شدید به رفتار بد فرزندشان پاسخ می‌دهند.

اثرات والدین واکنشی

استفاده از رویکرد واکنشی برای فرزندپروری می‌تواند به رابطه والدین و فرزند آسیب برساند. همچنین یکی از مهم‌ترین و ثابت‌ترین عواملی است که با کودک‌آزاری و آسیب‌شناسی روانی مرتبط است.

این بدان معنا نیست که اگر شما یک والدین واکنشی هستید، به شدت از کودک خود سوء استفاده می‌کنید. این بدان معناست که اگر واکنش عاطفی شدیدی به رفتار کودک دارید، به تعاملات آن توجه کنید. سپس اقداماتی را برای جلوگیری از بدتر شدن آنها انجام دهید.

با این حال، هنگامی که واکنشی منفی والدین مورد توجه قرار نگیرد، ممکن است منجر به ناسازگاری کودکان شود. والدین بیش از حد واکنشی رفتار کودکان را بی‌نظم می‌کند و باعث تقویت رفتارهای بی‌اعتنایی و مقابله‌ای آن‌ها می‌شود.

واکنش‌پذیری والدین همچنین می‌تواند به عنوان مثالی منفی از نحوه کنترل احساسات خود باشد.

چگونه والدین واکنشی نباشیم؟

ایمان خود را به توانایی فرزندپروری خود از دست ندهید. والدین این اختیار را دارند که تغییراتی ایجاد کنند و از واکنشی بودن پرهیز کنند.

در اینجا چند استراتژی عملی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا از تربیت خصمانه و بیش از حد واکنشی جلوگیری کنید.

زمانی را صرف مراقبت از خود کنید

احتمالا این را میلیون‌ها بار شنیده‌اید – قبل از کمک به فرزندتان آرامش خود را حفظ کنید. این یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای خانواده خود انجام دهید. مهم این است که از خود مراقبت کنید تا بتوانید از افرادی که بیشتر دوستشان دارید مراقبت کنید.

فرزندپروری سخت است. استرس و فشار می‌تواند روی شما تاثیر بگذارد.

برخی از مردم فکر می‌کنند که مراقبت از خود فقط به معنای نوازش کردن خود است، اما اینطور نیست.

خودمراقبتی این است که به خوبی از خود مراقبت کنید تا فرسوده نشوید و بتوانید بهترین پشتیبان برای خانواده خود باشید.

شما مجبور نیستید یک هدف بلندمدت مانند “سالم بودن” که می‌تواند دلهره آور باشد را در نظر بگیرید. با قدم‌های کوچک شروع کنید. به یک آهنگ گوش دهید، یک فصل از کتاب مورد علاقه خود را بخوانید یا کمی پیاده روی نیز کمک کننده است. مهم نیست که چقدر مشغله دارید، زمانی را برای انجام کاری که به آرامش شما کمک می‌کند اختصاص دهید. آن را به بخشی از روال فرزندپروری خود تبدیل کنید.

با تمرکز بر خودمراقبتی، سلامت روان خود را بهبود می‌بخشید، که بر توانایی شما برای خودتنظیمی و نحوه برخورد با موقعیت‌های منفی نیز تأثیر می‌گذارد.

ذهنیت اسنادی خود را تغییر دهید

اگر جزء آن دسته از والدینی هستید که رفتارهای منفی و بد کودک را به نیت بد او نسبت می‌دهید باید بتوانید این کار را متوقف کنید. به عنون مثال بعضی از والدین معتقدند که فرزندانشان از قصد و عمداً سر و صدا می‌کنند. نسبت دادن نیت بدخواهانه به اعمال و رفتارهای کودک باعث می‌شود که شما به صورت واکنشی با آن‌ها برخورد کنید. شما فرض می‌کنید که آن‌ها قصد اذیت و آزار شما را دارند و بنابراین به صورت پرخاشگری به آن‌ها حمله می‌کنید.

در نتیجه شما باید طرز فکر خود را تغییر دهید و در مورد اعمال فرزندانتان به شکل مثبت‌تری فکر کنید. بچه‌ها بازی می‌کنند، سر و صدا می‌کنند، غر می‌زنند، با هم دعوا می‌کنند و .. فقط به این خاطر که بچه هستند. این رفتارها همگی مخصوص دوران کودکی است و نحوه برخورد شما باید از این فکر ناشی شود که آن‌ها بچه هستند. در این صورت دیگر به آن‌ها حمله نخواهید کرد و پاسخ جنگ و گریز در شما فعال نمی‌شود.

آرام بودن شما در این لحظات نه تنها برای سلامت روان شما مناسب است بلکه به الگویی برای تنظیم هیجانات تبدیل می‌شوید و کودکان از شما یاد می‌گیرند که درست فکر کنند و درست واکنش نشان دهند.

مراقب واکنش‌های ریشه‌دار منفی خود باشید. با مثبت اندیشی در مورد فرزندتان، شما هم دلسوزانه‌تر عمل خواهید کرد و به فرزندتان یاد می‌دهید که با دیگران همدلی داشته باشد.

از طرفی دیگر استرس باعث می‌شود افراد همان الگوهای ناکارآمد همیشگی خود را به نمایش بگذارند. والدینی که استرس دارند ممکن است به همان شیوه‌ای که تربیت شده‌اند بچه‌های خود را تربیت کنند. یعنی آن‌ها الگوی فرزندپروری که از والدین خود آموخته‌اند را در مورد بچه‌های خود اجرا می‌کنند.

والدین واکنشی احتمالاً خودشان والدین واکنشی داشته‌اند.

همانطور که قبلاً مطرح کردیم هنگامی که والدین خودشان در دوران کودکی، تحت سرپرستی والدین واکنشی بوده‌اند به احتمال زیاد هنگامی که صاحب فرزند می‌شوند همان رفتارها را با فرزندان خود انجام می‌دهد.

ببینید آیا با بررسی خود و دوران کودکی‌تان می‌توانید محرک‌های احساسات انفجاری خود را در هنگام بدرفتاری فرزندتان شناسایی کنید. داشتن این بینش به شما کمک می‌کند از کنترل محرک‌ها جلوگیری کنید و زمانی که ظاهر می‌شوند آنها را تشخیص دهید.

هماهنگی برای تنش زدایی

هماهنگی عاطفی یکی از سریع‌ترین و موثرترین راه‌ها برای کاهش تنش است.

همه ما دوست داریم که دوستمان داشته باشند و شنیده شویم. بچه‌ها هم از این قانون مستثنی نیستند.

وقتی از نظر عاطفی هماهنگ باشید، فرزندتان احساس می‌کند که شما آنها را درک می‌کنید. فرزند شما احساس پذیرش می‌کند. هماهنگ بودن به این معنی نیست که باید با آنها موافق باشید. بلکه به این معنی است که شما آنها را درک می‌کنید.

این کار را با توجه و آگاهی از احساسات آنها انجام دهید. بیانگر باشید. با استفاده از کلمات، حالات صورت و زبان بدن به آنها بگویید که به آنها گوش داده‌اید و به آنها توجه کرده‌اید تا آنچه را که در آنها می‌بینید منعکس کنید.

به عنوان مثال، اگر آنها ناراحت هستند، می‌توانید اخم کنید و تاکید کنید: “شما خیلی ناراحت هستید.”

تنها چیزی که کودک شما گاهی نیاز دارد یک در آغوش گرفتن و این اطمینان است که شما درک می‌کنید و همه چیز درست خواهد شد.

هماهنگی همچنین یک راه قدرتمند برای ارتباط با فرزند شما است. با ایجاد یک رابطه قوی، به احتمال زیاد از دعوا و درگیری جلوگیری می‌کنید.

نبردهای خود را انتخاب کنید

یک قدم به عقب بردارید و آنچه را که در زندگی روزمره خود در حال دعوا درباره‌ی آن هستید دوباره ارزیابی کنید. گاهی اوقات آنقدر به قوانین خود وابسته می‌شویم که فراموش می کنیم چه چیزی واقعاً در زندگی مهم است.

آیا منطقی است که یک آشفتگی عاطفی ایجاد کنید و به سلامت روان خود آسیب وارد کنید تا آنها را مجبور کنید زباله‌ها را بیرون ببرند یا کفش‌های کثیف خود را بیرون بگذارند؟

چه چیزی در بیست سال آینده اهمیت بیشتری خواهد داشت – پاکسازی زباله یا رابطه خوب با فرزندتان؟

برای اینکه والدین واکنشی نباشید در فرزندپروری باثبات باشید

ناهماهنگی در فرزندپروری یک دام رایج والدین است که می تواند منجر به خشم و رنجش شود. اگر قوانین روشنی تنظیم نکنید و آنها را به طور مداوم اجرا نکنید، اوضاع آشفته خواهد شد.

از تهدیدهای توخالی دوری کنید. اگر به آن‌ها گفته‌اید که درصورت انجام فلان کار، از تماشای تلویزیون محروم خواهند شد پس باید هنگامی که آن کار را انجام دادند حتماً آن‌ها را از تماشای تلویزیون محروم کنید.

با ثبات بودن در دادن پاداش‌ها نیز صدق می‌کند. اگر به آنها قولی داده‌اید باید حتماً سر قول خودتان بمانید.

نظرات نهایی در مورد والدین واکنشی

برای غلبه بر والدین واکنشی بودن نیاز به تمرین و صبر دارید. مراحل را دنبال کنید و به خودتان اجازه دهید هر از گاهی اشتباه کنید. نکته کلیدی این است که اجازه ندهید این سبک فرزندپروری به واکنش خلبان خودکار شما تبدیل شود.

منابع والدین واکنشی

Belsky J. The Determinants of Parenting: A Process Model. Child Development. Published online February 1984:83. doi:10.2307/1129836

Martorell GA, Bugental DB. Maternal variations in stress reactivity: Implications for harsh parenting practices with very young children. Journal of Family Psychology. Published online 2006:641-647. doi:10.1037/0893-3200.20.4.641

Bugental DB, Shennum WA, Shaver P. “Difficult” Children as Elicitors and Targets of Adult Communication Patterns: An Attributional-Behavioral Transactional Analysis. Monographs of the Society for Research in Child Development. Published online 1984:1. doi:10.2307/1165910

.. Handbook of Parenting: Being and Becoming a Parent. Erlbaum; 2002.

Deater-Deckard K, Sewell MD, Petrill SA, Thompson LA. Maternal Working Memory and Reactive Negativity in Parenting. Psychol Sci. Published online November 23, 2009:75-79. doi:10.1177/0956797609354073

Chang L, Schwartz D, Dodge KA, McBride-Chang C. Harsh Parenting in Relation to Child Emotion Regulation and Aggression. Journal of Family Psychology. Published online 2003:598-606. doi:10.1037/0893-3200.17.4.598

Patterson GR. Performance models for parenting: A social interactional perspective. In: Parenting and Children’s Internalization of Values: A Handbook of Contemporary Theory. John Wiley & Sons Inc.; 1997:193–226.

Coyne LW, Gould ER, Grimaldi M, Wilson KG, Baffuto G, Biglan A. First Things First: Parent Psychological Flexibility and Self-Compassion During COVID-19. Behav Analysis Practice. Published online May 6, 2020:1092-1098. doi:10.1007/s40617-020-00435-w

Mikkelsen K, Stojanovska L, Polenakovic M, Bosevski M, Apostolopoulos V. Exercise and mental health. Maturitas. Published online December 2017:48-56. doi:10.1016/j.maturitas.2017.09.003

Oaten M, Cheng K. Longitudinal gains in self-regulation from regular physical exercise. British Journal of Health Psychology. Published online November 2006:717-733. doi:10.1348/135910706×96481

Bugental DB, Corpuz R. Parental Attributions. Handbook of Parenting. Published online February 1, 2019:722-761. doi:10.4324/9780429433214-21

Bridgett DJ, Burt NM, Edwards ES, Deater-Deckard K. Intergenerational transmission of self-regulation: A multidisciplinary review and integrative conceptual framework. Psychological Bulletin. Published online May 2015:602-654. doi:10.1037/a0038662

Woltering S, Lishak V, Elliott B, Ferraro L, Granic I. Dyadic Attunement and Physiological Synchrony During Mother-Child Interactions: An Exploratory Study in Children With and Without Externalizing Behavior Problems. J Psychopathol Behav Assess. Published online February 24, 2015:624-633. doi:10.1007/s10862-015-9480-3

Haft WL, Slade A. Affect attunement and maternal attachment: A pilot study. Infant Mental Health Journal. 1989;10(3):157-172.