اتحاد درمانی چیست و چگونه آن را ایجاد کنیم؟
این مقاله به اتحاد درمانی اختصاص دارد که گاهی به آن اتحاد کاری نیز گفته میشود و منظور از آن رابطهی امن و توأم با اعتماد بین درمانگر و درمانجوست که زیربنای اصلی یک رواندرمانی حرفهای و موفقیتآمیز است.
همانطور که میدانید رابطه درمانی یکی از عناصر اصلی و حیاتی درمانبخش در انواع رواندرمانیهاست. بنابراین ما به عنوان درمانگر باید همیشه به دنبال ایجاد، تداوم و عمق بخشیدن به اتحاد درمانی باشیم.
قبل از اینکه به مطالعه مقاله اتحاد کاری بپردازید بهتر است بدانید که این مطلب، سومین مقاله از بخش راهنمای درمانگران و مشاوران در وبسایت اسکیمالوژی است.
من در این مقالهها قصد دارم تمامی نکات مهم و اساسی که برای انجام حرفهای رواندرمانی به آن نیاز دارید را برای شما بازگو کنم. برای رسیدن به این هدف، من مقالات معتبر و کتابهای مهم رواندرمانی را برای شما خلاصه میکنم. برای دریافت این مقالات میتوانید به لینک زیر مراجعه کنید.
از دست ندهید: مقالههای راهنمای درمانگران و مشاوران
اتحاد درمانی چیست؟
در مقالههای قبلی توضیح دادهام که چگونه بین مداخلات حمایتی و تفسیری دست به انتخاب بزنید؛ اما این انتخاب، فقط آغاز راه شماست؛ زیرا هر تکنیکی که برای مداخله در جلسات رواندرمانی انتخاب میکنید به شدت بستگی به رابطه درمانی شما با درمانجویان یا به عبارت دقیقتر به اتحاد درمانی بین شما بستگی دارد.
وقتی از اتحاد درمانی (Therapeutic Alliance) یا رابطه کاری صحبت میکنیم منظورمان وجود یک رابطه مشارکتی و مبتنی بر اعتماد بین درمانگر و درمانجو است. مطالعات زیادی تاکنون نشان دادهاند که اتحاد درمانی یا همان رابطه کاری یک عامل اساسی در موفقیتآمیز بودن رواندرمانی است.
اتحاد درمانی بر اساس اعتماد و احترام متقابل بنا میشود؛ زیرا نیازمند همکاری و تعامل فعال بین درمانگر و درمانجو است تا تغییرات مثبت در رواندرمانی حاصل شود. این امر شامل ارتباط باز و درک متقابل است که بحث کردن و پیگیری اهداف درمانی را تسهیل میکند.
اگر بخواهیم بپرسیم که چه عاملی پاسخ مثبت درمانجو به رواندرمانی را تعیین میکند پاسخ چیزی جز یک اتحاد درمانی نیرومند نیست. این اتحاد درمانی است که درمانجو را به مشارکت فعال در فرایند بهبود خود ترغیب میکند که به نوبهی خود با نتایج بهتر رواندرمانی همراه است.
تاریخچه پیدایش اتحاد درمانی
بر اساس تاریخ رواندرمانی، مفهوم اتحاد درمانی را میتوان به نظریهپردازیهای فروید (۱۹۱۳) درباره مفهوم انتقال (transference) نسبت داد. در ابتدا، فروید انتقال را به عنوان یک عامل کاملاً منفی در نظر گرفته بود، اما در آثار بعدی خود دیدگاه متفاوتی نسبت به مسئله انتقال اتخاذ کرد و احتمال توسعه یک رابطه درمانی مفید بین درمانگر و درمانجو را مطرح کرد و آن را به عنوان فرافکنی در نظر نگرفت.
در همین راستا، زاتل (Zetzel) اتحاد درمانی را به عنوان یک مؤلفه رابطهای غیرنوروتیک و غیرانتقالی تعریف میکند که بین درمانجو و درمانگر برقرار میشود. این پیوند به درمانجو اجازه میدهد تا پیرو درمانگر باشد و از تفسیرهای او استفاده کند (۱۹۵۹). به طور مشابه، گرینسون (۱۹۶۵) اتحاد کاری را به عنوان یک همکاری مبتنی بر واقعیت بین درمانجو و درمانگر تعریف میکند.
راجرز (۱۹۵۱) اجزای فعال در رابطه درمانی را اینگونه تعریف میکند: همدلی، همراستایی یا همخوانی (congruence) و پذیرش مثبت بیقید و شرط. این ویژگیها به عنوان شرایط ایدهآل ارائه شده توسط درمانگر در نظر گرفته میشد، اما بعدها مشخص شد که این عوامل بهطور خاص برای درمان متمرکز بر مراجع ضروری هستند.
شناخت این واقعیت که انواع مختلف رواندرمانی اغلب نتایج مشابهی را نشان میدهند، فرضیههایی را در مورد وجود متغیرهای مشترک در تمام اشکال درمان مطرح کرد و علاقه به رابطه درمانی را به عنوان یک متغیر غیراختصاصی دوباره زنده کرد.
لوبرسکی (۱۹۷۶) یک توسعه نظری برای مفهوم رابطه درمانی پیشنهاد میدهد و بیان میکند که تغییرات در مراحل مختلف درمان میتواند به دلیل طبیعت دینامیک رابطه درمانی توضیح داده شود.
او دو نوع رابطه درمانی را متمایز میکند: نوع اول که در مراحل اولیه درمان مشاهده میشود و بر اساس ادراک درمانجو از درمانگر به عنوان حامی است، و نوع دوم که بیشتر در مراحل بعدی درمان معمول است و نمایانگر رابطه همکاری بین درمانجو و درمانگر برای غلبه بر مشکلات بیمار است – نوعی تقسیم مسئولیت در تلاش برای دستیابی به اهداف درمان و احساس همبستگی.
چگونه اتحاد درمانی به نتایج بهتر منجر میشود؟
اولین عاملی که باعث میشود اتحاد کاری نتایج بهتر رواندرمانی را تضمین کند اعتماد درمانجو به درمانگر و اطمینان از حمایت اوست. به همین دلیل احتمال اینکه درمانجو از توصیههای درمانی پیروی کند بیشتر میشود.
علاوه بر این اتحاد درمانی خوب باعث میشود که درمانجو موضوعات دشوار و دردناک زندگی خود را راحتتر با درمانگر درمیان بگذارد.
تمامی موارد ذکر شده باعث میشود که درمانجو به بینش بیشتر و عمیقتری دربارهی مشکلات و شخصیت خود پیدا کند.
مؤلفههای یک اتحاد درمانی خوب
اتحاد درمانی به درمانجو کمک میکند که به اهداف درمانی دست پیدا کند. شما میتوانید با به کار بستن عناصر اصلی اتحاد کاری به درمانجوی خود در رسیدن به اهداف درمانی کمک کنید.
۱. رابطهی مثبت (Positive Rapport): برای ایجاد یک رابطهی مثبت یا تفاهم مثبت درمانگر فضایی حمایتگر و عاری از قضاوت برای درمانجوی خود فراهم کند که شامل تعیین مرزهای شخصی، ارائه فیدبک با همدلی و گوش دادن فعال به صحبتهای درمانجو میشود.
علاوه بر اینها پذیرش بیقید و شرط، احترام متقابل، ارتباط باز و مؤثر و انعطافپذیری زیرمجموعه رابطه مثبت بین درمانگر و درمانجوست.
رابطه مثبت منجر به تسهیل خودافشایی، افزایش انگیزه، ارتقای اثربخشی درمان و کاهش مقاومتهای درمانی میشود.
۲. توافق متقابل دربارهی اهداف درمانی (Mutual Agreement on Goals): توافق بر سر اهداف درمانی به این معناست که درمانگر به هیچوجه قصد ندارد اهداف از پیشتعیینشدهای را به درمانجوی خود تحمیل کند. اتحاد درمانی زمانی تقویت میشود که هم درمانگر و هم درمانجو با یکدیگر بر سر اهداف درمانی بحث و گفتگو کنند.
توافق بر سر اهداف درمانی، منجر به شفافسازی مسیر درمان، تقویت همکاری، افزایش انگیزهی درمانجو، جلوگیری از سردرگمی و ارزیابی پیشرفت درمان میشود.
۳. انتظارات واقعبینانه (Realistic Expectations): واقعبین بودن دربارهی آنچه در طول جلسات درمانی میتوان به دست آورد یکی از مهمترین مؤلفههای اتحاد درمانی است. زیرا ممکن است انتظارات بیش از حد درمانجو یا درمانگر باعث ایجاد ناامیدی و ناکامی در رسیدن به اهدف درمانی میشود.
۴. مسئولیت مشترک (Sharing Responsibility): منظور از مسئولیت مشترک این است که درمانگر و درمانجو مسئولیتهای خود را برای پیشرفت به سمت اهداف درمانی مورد توافق بپذیرند.
مسئولیتهای درمانگر در این مسیر عبارتاند از راهنمایی و حمایت، و درمانجو باید نقش فعالی در فرایند بهبودی خود برعهده بگیرد. در نهایت درمانجو باید آنچه را در جلسات درمانی میآموزد در زندگی واقعی خود به کار بندد.
اتحاد درمانی بر اساس اعتماد و احترام متقابل بنا شده است:
هر دو طرف باید برای دستیابی به تغییرات مثبت با یکدیگر همکاری کنند.
انواع اتحاد درمانی
اتحاد درمانی بین درمانگر و مراجع بر اثربخشی درمان تاثیر میگذارد. انواع مختلفی از اتحاد درمانی میتوانند برای دستیابی به اهداف متفاوتی استفاده شوند، مانند بهبود مهارتهای ارتباطی یا افزایش انگیزه برای تغییر.
در زیر پنج نوع از اتحادهای درمانی که معمولاً در درمان استفاده میشوند آورده شده است:
- اتحاد رهنمودی (Directive Alliance): در این نوع اتحاد کاری، درمانگر نقش فعالی ایفا میکند و دستورالعملها و بازخوردهایی را برای تسهیل تغییرات در رفتار یا الگوهای فکری ارائه میدهد. در این نوع از اتحاد درمانی، درمانگر معمولاً مسئولیت بیشتری در هدایت فرایند درمان بر عهده میگیرد. در درمان شناختی – رفتاری (CBT)، آموزش مهارتها، درمانهای کوتاهمدت و مواقع بحرانی معمولا، این نوع اتحاد درمانی رایج است.
- اتحاد غیر رهنمودی (Nondirective Alliance): در این نوع اتحاد، درمانگر نقش فعالی ندارد و مشاوره یا دستورالعمل مستقیم نمیدهد؛ بلکه اجازه میدهد مراجع از طریق خوداندیشی و بحث، راهحلهای خود را برای مشکلات کشف کند.
- اتحاد تسهیلگر (Facilitative Alliance): این نوع اتحاد بر بررسی احساسات، افکار و عواطف مراجع تمرکز دارد تا رشد شخصی را تسهیل کند.
- اتحاد حمایتی (Supportive Alliance): در این نوع اتحاد، درمانگر حمایت عاطفی و آرامش را به مراجع ارائه میدهد و در عین حال در صورت نیاز راهنمایی میکند.
- اتحاد وظیفهمحور (Task-Oriented Alliance): این نوع اتحاد بر کمک به مراجع برای رسیدن به اهداف خاص یا کسب مهارتهای جدید از طریق فعالیتها یا وظایف عملی که درمانگر تعیین میکند، تمرکز دارد.
شباهتهای رواندرمانی با گفتوگوی دوستانه
همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادم شناخت تفاوتها و شباهتهای بین گفتوگوهای دوستانه و رواندرمانی به شما در درک بهتر اتحاد درمانی کمک میکند و میتواند در طول جلسات رواندرمانی برخی از مسائل رابطهای بین شما و درمانجویتان را حل کند.
بنابراین ابتدا اجازه بدهید که شباهتهای بین آنها را توضیح بدهم:
- تشویق به باز بودن: اولین شباهت مهم بین رواندرمانی و گفتوگوهای دوستانه این است که درمانگر همانند یک دوست خوب افراد را به بیان آزادانه تشویق میکند و سعی میکند بدون قضاوت به حرفهای آنها گوش دهد. البته لازم به ذکر است که درمانگر بنا بر تعریف در قضاوت نکردن دیگران پختهتر عمل میکند.
- صداقت همراه با ملاحظه: درمانگر همیشه سعی میکند مراقب احساسات درمانجوی خود باشد و صداقت خود را در تمام طول فرایند درمان حفظ میکند.
- ایجاد وابستگی مثبت: دقیقاً به همانصورتی در گفتوگوهای دوستانه بین افراد علاقه و صمیمیت ایجاد میشود درمانجو به درمانگر علاقهمند میشود و درمانگر احساس مسئولیت و دلبستگی به درمانجو میکند.
- تفاهم متقابل: هم مراجع و هم درمانگر تلاش میکنند احساسات و دیدگاههای یکدیگر را درک کنند.
- ارزشگذاری برای زمان: درمانگر و درمانجو تمام تلاش خود را میکنند که برای وقت هم ارزش و احترام قائل شوند.
- احترام متقابل: در بهترین حالت بین دوستان احترام متقابل وجود دارد. البته بین درمانجو و درمانگر احترام متقابل نقش پررنگتری دارد.
- شوخی به عنوان نشانه پیشرفت: هنگامی که درمانجو به خودآگاهی بیشتری دست مییابد، ممکن است بتواند با موضوعات دشوار با طنز برخورد کند.
- بحث در مورد واکنشها: مراجع و درمانگر به طور صادقانه واکنشهای خود را به یکدیگر و موضوعات مطرحشده بررسی میکنند.
- همدلی در مواقع ناراحتی: درمانگر با احساسات مراجع همدلی نشان میدهد، به خصوص زمانی که بسیار ناراحت است.
تفاوتهای رواندرمانی با گفتوگوی دوستانه
همانطور که مشاهده کردید بین گفتوگوی دوستانه و رابطهی درمانی شباهتهای قابل ملاحظهای وجود دارد. با این وجود اتحاد درمانی ایجاب میکند ما درمانگران در چارچوب مرزهای حرفهای و اخلاقی عمل کنیم.
از این رو همیشه بین گفتوگوهای دوستانه و رواندرمانی تفاوتهای عمیقی وجود دارد:
- عدم ارتباط خارج از جلسه: درمانجو و درمانگر خارج از اتاق درمان نباید با هم ارتباط داشته باشند؛ زیرا علاوه بر اینکه مرزهای حرفهای رعایت نمیشود اعتماد درمانجو به درمانگر را مختل میسازد. همچنین وقتی درمانگر خارج از جلسات درمانی با درمانجوی ملاقات داشته باشد نمیتواند بیطرفی خود را حفظ کند. از همه مهمتر این ارتباط نقض اصول اخلاقی و حرفهای است و باعث ایجاد وابستگی ناسالم میشود.
- افشاگری محدود درمانگر: درمانگر جزئیات زندگی شخصی خود را با درمانجو به اشتراک نمیگذارد. در مواردی که خوافشایی صورت میگیرد این اطلاعات مربوط به مشکلی در گذشتهی زندگی درمانگر است که توانسته است آنها را حل و فصل کند.
- پرداختن به مسائل عمیق: اصولاً رواندرمانی راجع به مسائل بسیار شخصی، دردناک و گاهی شامل حریم خصوصی درمانجویان است. این مسائل را معمولاً با دوستان صمیمی خود درمیان نمیگذاریم.
- کمک به تصمیمگیری و خودآگاهی: درمانگر در جلسات رواندرمانی به درمانجو کمک میکند تا تصمیمهای بهتری بگیرد، بهتر با مشکلات کنار بیاید، یا خود را بهتر بشناسد. البته دوستان صمیمی و نزدیک نیز در این موارد به یکدیگر کمک میکنند اما کمک درمانگر، آگاهانه و بر اساس اصول علمی اثباتشده است.
- فیدبکهای دردناک اما مفید: درمانگر گاهیاوقات فیدبکهایی به درمانجویان میدهد که ممکن است ناراحتکننده و دردناک باشند، مانند شناسایی مکانیزمهای دفاعی که درمانجویان از آنها آگاه نیستند و نشان دادن نقش درمانجویان در ایجاد مشکلات خودشان.
- مدت زمان محدود جلسات: مدت زمان جلسات رواندرمانی عموماً محدود است و اکثر درمانگران جلسات خود را ۴۵ دقیقهای برگزار میکنند.
- قوانین جلسات: جلسات رواندرمانی قوانین بسیار زیادی دارد که باید درمانجو آنها را رعایت کند. به عنوان مثال اگرچه درمانجویان در حضور دوستان خود راحتی بیشتری را تجربه میکنند، در اتاق درمان فضای راحت محدودتر است.
- پرداخت هزینه: رواندرمانی به هر شکلی که اجرا شود شامل پرداخت هزینه از سوی درمانجویان است.
- افشای افکار خصوصی: درمانگر، درمانجویان را به بیان افکار، روابط، و رازهای عمیق (مانند فانتزیهای جنسی یا مسائل زناشویی) تشویق میکند.
- بحث دربارهی رابطهی درمانی: درمانجو ترغیب میشود افکار و احساسات مثبت و منفی خود درباره درمانگر مانند عشق و خشم را مطرح کند. درمانگر از این اطلاعات استفاده میکند تا ریشههای تحولی مشکلات درمانجویان را بررسی و حل و فصل کند.
- عدم تماس فیزیکی: در اغلب موارد تماس فیزیکی بین درمانگر و درمانجو ممنوع است. فرهنگ در این مورد نقش اساسی ایفا میکند با این حال، اصولاً رواندرمانی شامل تماس فیزیکی نمیشود.
- مسئولیتپذیری درمانگر: درمانگر مسئولیت سلامت روانی درمانجویان را بر عهده دارد و سعی میکند تمام اقدامات لازم را انجام دهد.
- محرمانه بودن اطلاعات درمانجو: اطلاعات درمانجویان کاملاً محرمانه باقی میماند، مگر در شرایط خاص قانونی یا برای نظارت حرفهای بدون ذکر نام درمانجویان.
جمعبندی
اتحاد درمانی مهمترین مؤلفهی رابطهی درمانی موفقیتآمیز و حرفهای است و تمامی رواندرمانگران چه حرفهایها و چه مبتدیها موظف هستند که در تمام فرایند درمان به ایجاد و استحکام آن بپردازند.
مطالعات نشان دادهاند که هرچه رابطهی درمانی عمیقتر و حرفهایتر باشد رسیدن به اهداف رواندرمانی در مسیر پیشرفت بهتری قرار میگیرد.
عناصری که با هم رابطهی درمانی مؤثر را تشکیل میدهند که به عنوان اتحاد درمانی شناخته میشود. اتحاد درمانی شامل:
- اعتماد: درمانجو به درمانگر اعتماد میکند که در مسیر کمک به او با صداقت کامل و حرفهای عمل کند.
- همکاری و مشارکت: درمانجو و درمانگر با هدفی مشترک که بر سر آن با هم توافق کردهاند برای بهبود وضعیت روانی و عاطفی درمانجو تلاش میکنند.
- چارچوب اخلاقی: درمانگر از قوانین حرفهای و اخلاقی که توسط سازمانهای روانشناسی مانند APA (انجمن روانشناسی آمریکا) تعریف شدهاند پیروی میکند که باعث میشود رابطهی درمانی را از یک گفتوگوی معمولی متمایز سازد.
چارچوبهای اخلاقی به درمانجویان کمک میکند احساس امنیت کنند و بتواند در فضایی حمایتگرانه و حرفهای، مسائل عمیق خود را بررسی کند.
برای اینکه در مسیر درمانگری خود را به بهترین شکل ممکن هدایت کنید میتوانید به سایر مقالههای راهنمای درمانگر در وبسایت اسکیمالوژی سر بزنید و در ضمین میتوانید در قسمت کامنتها، نظرات و سؤالات خود را دربارهی رواندرمانی مطرح کنید و حتی پیشنهاد بدهید که دربارهی چه موضوعی نیاز به اطلاعات بیشتری دارید تا در یک مقالهی مفصل به سؤالات و پشنهادات شما پاسخ دهم.
برای ارتباط با ما در انتهای مطلب کامنت بگذارید. علاوه بر این میتوانید در اینستاگرام و تلگرام ما را دنبال کنید.
- اینستاگرام: schema.therapy
- تلگرام: psychologistnotes
- ایمیل: schemalogy@gmail.com
سلام و سپاس از مطالب مفیدتون
هر کدام از انواع اتحادهای درمانی،در چه نوع درمانی استفاده میشه برای مثال شما ذکر کردین که اتحاد رهنمودی در سی بی تی کاربرد داره و اگه ممکنه برای بقیه ی اتحادهای درمانی هم درمان مورد نظر رو ذکر کنین
سپاس فراوان از زحمات شما