آشنایی با درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل
رواندرمانی انواع مختلفی دارد. برخی از آنها بلندمدت هستند مانند روانکاوی و برخی کوتاه‌مدت. یکی از روان‌درمانی‌های کوتاه‌مدت، که بر جستجوی راه حل به جای تمرکز روی مشکلات تأکید دارد، درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل (Solution Focused Brief Therapy; SFBT) است. درمان متمرکز بر راه حل (راه‌حل محور) نوعی از رواندرمانی است که اهمیت زیادی برای گفتگو در مورد راه‌حل‌ها قائل است تا صحبت کردن درباره‌ی مشکلات (بِرگ، ۲۰۰۵).
البته درمانجو برای یافتن راه‌حل ابتدا باید درباره مشکلاتش حرف بزند اما فراتر از درک مشکل و تصمیم‌گیری در مورد نحوه‌ی رسیدگی به آن، درمان متمرکز بر راه حل به جزئیات مشکل زیاد نمی‌پردازد. علاوه بر این، درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل نیازی به بررسی عمیق دوران کودکی و تأثیر گذشته بر زمان حال را ندارد.
تاریخچه‌ی درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل در زمینه‌ی خانواده‌درمانی در دهه‌ی ۱۹۸۰ شکل گرفته است. مبدعان آن استیو دی شازر (Steve de Shazer) و اینسو کیم بِرگ (Insoo Kim Berg) از اینکه تمام وقت جلسات به صحبت درباره‌ی نشانه‌ها، مسائل و مشکلات می‌گذرد انتقاد داشتند. آنها به این نتیجه رسیدند که فرصت سریع‌تری برای حل مشکلات وجود دارد و آن‌هم صحبت در مورد راه‌حل‌ها به جای مشکلات است.
کلمه‌ی «کوتاه‌مدت» (brief) که البته می‌توان آن را به «مختصر» نیز ترجمه کرد در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل بسیار کلیدی و مهم است. هدف این رواندرمانی یافتن و پیاده‌سازی راه‌حلی برای مشکلات درمانجو در اسرع وقت برای کاهش زمان درمان و مبارزه برای رنج است (آنتین، ۲۰۱۸).
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل چیست؟
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل نوعی از رواندرمانی است که بر تقویت منابع و نقاط قوت درمانجو برای ایجاد تغییرات مثبت تأکید می‌کند، بر زمان حال و اهداف آینده تمرکز دارد نه بر مشکلات. این درمان کوتاه‌مدت و هدف‌مدار است و بر راه‌حل‌ها بیشتر از مسائل زیربنایی درمانجو تأکید می‌کند.
بنابراین، درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل به جای تجزیه و تحلیل چگونگی بوجود آمدن مشکلات یا تفسیرهایی از آن و چرایی وجود و معنای واقعی آن برای شخص، بر مشکلات در «اینجا و اکنون» تمرکز می‌کند و اینکه چگونه می‌توان با راه حلی برای آن پیش رفت (De Shazer، 1988؛ De Shazer & Dolan، 2012).
در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل، راه‌حل‌های قبلی موارد استثنا بررسی می‌شود و سپس با یک رشته مداخلات، مراجع تشویق می‌شود رفتارهای موفقیت آمیز را بیشتر را انجام دهد. این رواندرمانی با تمرکز روی نقاط قوت و انعطاف‌پذیری‌های درمانجو، بر این موضوع تأکید دارد که درمانجو می‌تواند صلاحش را تشخیص دهد و برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی کند.
در این نوع رواندرمانی بر علت مشکلات و گذشته‌ها تأکید نمی‌شود تا مردم بتوانند با استفاده از نقاط قوتشان به حالت مطلوبِ بودن برسند.
درمانگرانی که درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل را دنبال می‌کنند در حال افزایش‌اند و ویلیام اهانلون و وینر دیویس دو نفر از آنها هستند. نام‌هایی که بیش از همه با درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل عجین شده‌اند استیو دی شازر و اینسو کیم برگ هستند که با هم مرکز خانواده‌درمانی کوتاه‌مدت را در سال ۱۹۷۸ در ویسکانسین تأسیس کردند که مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی غیرانتفاعی است. اصطلاح درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ مطرح شد.
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل نظریه بسیار ساده‌ای دارد. درمانگران متمرکز بر راه حل معتقدند بسیاری از متخصصان سلامت روان، وقت و انرژی زیادی صرف فکر کردن به شملکات درمانجو، حرف زدن درباره مشکلات درمانجو و تحلیل کردن آنها می‌کنند، در حالی که درمانجویان همچنان در حال رنج کشیدن هستند.
آنها معتقدند اگر درمانگر به درمانجو کمک کند به راه‌حل‌ها برسد، رنج و درد به سرعت تسکین خواهد یافت. درمانگران راه‌حل‌مدار به جای تلاش برای پیدا کردن علل و تبیین، معتقدند بهتر است به درمانجویان کمک کنیم الگوهای رفتاری مشکل‌دار خود را تغییر دهند. آنها باید برای مشکلاتشان راه‌حل‌هایی بسازند.
درمانگران راه‌حل‌مدار معتقدند حتی مزمن‌ترین مشکلات هم در پاره‌ای مواقع کاهش پیدا می‌کنند و حتی از بین می‌روند. بررسی این مواقع نشان می‌دهد درمانجو احتمالاً ناآگاهانه اعمال مثبتی انجام داده است. اگر درمانگر بتواند درمانجو را متوجه این موفقیت‌های کوچک کند، احتمال تکرار آنها بیشتر می‌شود. در نتیجه اعتماد به نفس درمانجو بیشتر می‌شود و زندگی او بهبود می‌یابد.
وقتی درمانجویان موفقیت‌های کوچک را تجربه می‌کنند امید او به خودش و زندگی بیشتر می‌شود. وقتی حل مسائل را شروع می‌کنند احساس اقتدار می‌کنند و به رقم زدن زندگی بهتر برای خودش و دیگران علاقه‌مندتر می‌شوند.
چون این راه‌حل‌ها در همین استثناها یافت می‌شوند در واقع جزئی از خزانه‌ی رفتاری متفرق درمانجو هستند. در نتیجه تکرار این رفتارهای موفقیت‌آمیز از یاد گرفتن مجموعه‌ی جدیدی از رفتارها آسان‌تر است. تکرار چیزی که موجود است از یاد گرفتن راه‌حل‌های جدید مورد استفاده دیگران که ممکن است مؤثر واقع نشوند، آسان‌تر است. برخی از مفروضات بنیادی درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل به شرح زیرند:
|
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل در ۳۰ سال اخیر پیوسته متحول شده است. این درمان روی راه‌حل متمرکز است نه روی مشکلات، و نتیجه دلخواه درمانجو را در نظر دارد نه تاریخچه و فراوانی نشانه‌ها را. راه‌حل‌ها در جریان همکاری رواندرمانگر و درمانجو و به تناسب مشکلات خلق می‌شوند. بنابراین درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل رواندرمانی ساختگرا است نه تجویزی.
اجرای درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل
سنجش فرآیندی تؤام با همکاری و مستمر است. رواندرمانگر می‌تواند چند سؤال مهم از درمانجو بپرسد. برای مثال می‌تواند بپرسد:
- چه چیزی و چه کسی برای او مهم است؟
- چه می‌خواهد؟ آیا می‌تواند و می‌خواهد آن را انجام دهد؟
- من و تو چطور می‌توانیم بر سر گام‌های کوچک، آسان و ساده و رسیدن به آن توافق کنیم؟
- چطور می‌توانیم بفهمیم تو واقعاً می‌خواهی این برنامه را اجرا کنی یا نه؟
- چطور می‌توانیم گام کوچک بعدی را مرور کنیم و دوباره بسنجیم؟
- چطور می‌توانیم این گام‌ها را تکرار کنیم تا به حدی برسی که تکرار آنها را متوقف کنی؟
رابطه درمانی با همکاری، احترام، سرزنش نکردن و تعاون توأم است. رواندرمانگر و درمانجو هر دو بر مبنای چارچوب مرجع، درمانجو در راه رسیدن به اهداف او گام برمی‌دارند. درمانگر در این درمان فعال است و به جای مشکلات روی راه حل‌ها تمرکز می‌کند. او به جای نقاط ضعف، روی نقاط قوت درمانجو تأکید می‌کند از درمانجو راه‌حل را بیرون می‌کشد. تمام موفقیت درمانی هم به درمانجو منتسب می‌شود.
رواندرمانگر هر جلسه را مهم می‌داند و آن را جلسه آخر فرض می‌کند. او بر سر راه‌حل‌های واقع‌بینانه مذاکره می‌کند و در سنجش پیشرفت درمانجو در راه رسیدن به اهدافش به او کمک می‌کند. درمانگر با متمرکز کردن درمانجو روی راه‌حل و کنش‌هایی که زندگی شادمانه‌تر و سالم‌تری برای او به ارمغان می‌آورند، وی را تشویق می‌کند مشکلات فعلی خود را حل کنند.
تکنیکهای درمان متمرکز بر راه حل
در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل، درمانگر و درمانجو به صورت همکارانه اهداف درمانی را تعیین و برای یافتن راه‌حل‌ها تلاش می‌کنند تا از این طریق مشکلات را برطرف سازند.
جلسات معمولاً بین ۵۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشند اما می‌توان هر جلسه را به صورت مختصر (کوتاه‌مدت) نیز برگزار کرد یعنی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه. جلسات به صورت هفتگی برگزار می‌شود و حدود ۶ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد.
در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل از پاره‌ای سؤالات و اظهارنظرها استفاده می‌شود تا رواندرمانگر و درمانجو استثناها را شناسایی کنند، راه حل خلق کنند و میزان تحقق اهداف را اندازه بگیرند:
سؤالات مرتبط با هدف
درمانگر در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل از همان شروع درمان روی شیوه‌های متمرکز کردن درمانجو بر راه‌حل‌ها تمرکز می‌کند. درمانگر می‌پرسد «امروز با آمدن پیش من و حرف زدن با می‌خواهی چه چیزی عوض شود؟ اولین کمک کوچکی که می‌توانم بکنم چیست؟
- چه چیزهایی ……………………. باید تغییر کند؟
- درباره …………………… خودت چه می‌دانی که به تو می‌گوید این اتفاق می‌تواند بیفتد؟
- چه فکری کردی که به دیدن من آمدی؟
- چه چیزی متقاعدت می‌کرد که نیازی نداری به دیدن من بیایی؟
سؤال معجزه
تکنیک سؤال معجزه مداخله معروفی در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل است. این تکنیک از درمانجو می‌خواهد که آینده‌ای را تصور کند که در آن مشکلات حل شده‌اند (استرانگ و پیل، ۲۰۰۹).
سؤال معجزه که در جلسه اول مطرح می‌شود سرآغاز مذاکره بر سر هدف است. سؤال معجزه از این قرار است که «فرض کنیم یک شب موقع خواب، معجزه‌ای اتفاق می‌افتد و م شکلی که کار تو را به اینجا کشیده حل می‌شود. چه تغییری در اعمال و رفتارت ایجاد می‌شود؟ اولین کسی که متوجه این تغییر می‌شود کیست؟ چه تغییری را در تو خواهد دید؟ فرض کنیم که می‌خواهی برای لحظاتی قبول کنی و وانمود کنی این معجزه اتفاق افتاده است، یکی دو تغییری را که در تو رخ خواهد داد نام ببر؟».
پاسخ‌های درمانجو به سؤال معجزه راه حل مشکل فعلی درمانجو را برای درمانگر و خود او روشن خواهد کرد.
تکنیک استنثا
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل معتقد است که استثنائات یا لحظاتی در زندگی فرد وجود دارد که مشکل یا مسئله وجود ندارد یا اگر مشکلی وجود دارد، اثر منفی خاصی ایجاد نمی‌کند (دی شازر و همکاران، 1986).
گاهی اوقات مشکل درمانجو موقتاً رفع یا از شدت و دفعات آن کم می‌شود. این راه‌حل‌ها بر نقاط قوت درمانجو استوارند. درمانگر سؤالاتی می‌پرسد که استنثناها را مشخص و روشن می‌کنند: «آخرین باری که این کار را حتی یک کم یا برای مدت کوتاهی انجام دادی چه موقع بود؟ آن را چطور انجام دادی؟ نظر بهترین دوست‌ات درباره رفتارت چه بود؟ چطور ممکن است آن را تکرار کنی؟ آخرین مرتبه‌ای که آن را انجام دادی چه موقع بود؟».
درمانگر با تمرکز روی محیطی که حذف مشکل در آن رخ داده است درمانجو را به تغییر رفتار تشویق کرده و کمک می‌کند همچنان در زمان حال بماند و در گذشته غرق نشود.
بنابراین، با طرح این سوال که چه چیزی در این زمان‌های استثنا متفاوت است، درماگر می‌تواند استثنائات مشکل را با درخواست از درمانجو برای فکر کردن و یادآوری لحظاتی از زندگی‌اش که مشکلی نداشته است، بررسی کند؛ سپس می‌تواند بپرسد که چه چیزی در این لحظات متفاوت بوده است.
این تکنیک می‌تواند به سرنخ‌هایی برای کمک به ایجاد راه‌حل‌هایی برای مشکل منجر شود. همچنین به درمانجو کمک می‌کند تا بداند مواقعی وجود دارد که تحت تأثیر مشکل قرار نمی‌گیرد، که به نوبه‌ی خود می‌تواند به کاهش قدرت مشکل بر وضعیت عاطفی و ذهنی کمک کند.
از آنجایی که اغلب می‌توانیم تحت تأثیر مشکلات خود قرار بگیریم، یادآوری زمان‌هایی که دچار مشکل نبوده‌ایم یا تحت تأثیر نبوده‌ایم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
تکنیک مقیاس‌بندی
سؤالات مقیاس‌بندی که در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل به درمانجو می‌فهمانند برای تکرار استثناها چه کار می‌تواند بکند. درمانگر از درمانجو می‌خواهد وضعیت‌اش را درجه‌بندی کند. او به درمانجو می‌گوید:
روی مقیاس ۱ تا ۱۰ (۱ بدترین و ۱۰ بهترین) نشان بده الان در چه وضعیتی هستی؟ دوست داری در چه حدی باشی؟ بگو این تغییرات چقدر برای تو مهم هستند؟ چقدر عزمت را جزم کرده‌ای که این کار را انجام بدهی؟ برای آنکه یک نمره در مقیاس بالاتر بروی چه کار باید بکنی؟ تا حالا چقدر به اهدافت نزدیک شده‌ای؟ چقدر توان این‌طور زندگی کردن را داری؟ روی مقیاس ۱ تا ۱۰ بگو چقدر مطمئن هستی که می‌توانی سطح فعلی موفقیت‌ات را حقظ کنی؟» در مورد مقایس‌بندی میزان پیشرفت درمانجو از نظر اطرافیان او هم می‌توانیم سؤالاتی بپرسیم.
تکنیک مرتبط با زبان
درمانگر در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل با استفاده از فنون زبانی کمک می‌کند درمانجو آن دسته از اهداف درمان را که از نظر او با معنی، مفید و قابل دستیابی‌اند تدوین کند. وی همچنین کلمات و عبارات متمرکز بر راه‌حل را به کار می‌برد.
برای مثال می‌گوید: فرض کن …………………………. چه فرقی خواهد کرد؟ آیا برای تو فرقی می‌کند؟ دوست داری به جای آن چه کار کنی؟ آنها به جای این کار باید چه کار کنند؟ باید برای این کار، دلایل خوبی داشته باشی».
درمانگر همچنین می‌تواند با استعاره‌ها و داستان‌ها، امید و تغییر خلق کند، امکان چارچوب‌بندی و برچسب زنی مجدد فراهم کند، بر نقاط قوت تأکید کند و پیشنهاداتی درباره خلاص شدن از آن وضعیت بدهد.
تعریف و تمجید
درمانگر در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل برای شکل دادن رفتارهای خوشایند از زبان استفاده می‌کند و هر وقت امکان داشته باشد درمانجو را تشویق و تمجید می‌کند. بِرگ (۲۰۰۵) توضیح می‌دهد که از برای نشان دادن تعجب و احترام خود به مادری شدیداً افسرده که سعی می‌کرد از بستر بلند شود و از بچه‌هایش مراقبت کند در یک جلسه ۲۵ مرتبه با صدای وای را از خود در آورده بود.
نشان دادن بهت و حیرت به درمانجو کمک می‌کند خودش را طور دیگری ببیند و بفهمد رفتارهای معمولی می‌توانند معرف تلاش‌های غیرمعمولی باشند. اعتبار بخشیدن به درمانجو با کلمات، حکم تقویت مثبت رفتار او را دارد.
سوالات مقابله‌ای
سؤالات مقابله‌ای سؤالاتی هستند که درمانگر از آنها برای به دست آوردن درک درستی از نحوه‌ی مقابله فرد استفاده می‌کند.
هنگامی که فردی برای مدت طولانی از افسردگی یا اضطراب رنج می‌برد، اغلب این سوال پیش می‌آید که علی‌رغم اثرات بالقوه ضعیف‌کننده مشکلات سلامت روانی و عاطفی، چگونه به زندگی خود ادامه داده است.
نمونه‌هایی از سوالات مقابله‌ای در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل عبارتند از:
- «بعد از همه چیزهایی که از سر گذرانده‌اید، به این فکر می‌کنم که چه چیزی به شما کمک کرده تا در تمام این مدت کنار بیایید و خود را سرپا نگه دارید؟»؛
- «احساس می‌کنم از شما بپرسم، دقیقاً چه چیزی تا کنون به شما کمک کرده است؟»
این سؤالات باعث می‌شود درمانجو منابعی را که در اختیار دارد شناسایی کند، از جمله توجه به قدرت درونی که به آنها کمک کرده است، که ممکن است قبلاً از آنها آگاه نبوده باشند (دی شازر و همکاران، 1986).
درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل علاوه بر فنون زبانی و سؤال کردن برای مسئولیت دادن به درمانجو جهت یافتن راه‌حل‌ها تکلیف منزل هم می‌دهد. رواندرمانی شروع فرآیندی است که درمانجو می‌تواند در دنیای بیرون، آن را یک عمر ادامه دهد.
موارد استفاده درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل
درمان مختصر راه حل محور می‌تواند به تنهایی به عنوان یک مداخله درمانی مورد استفاده قرار بگیرد، یا می‌تواند در کنار سایر سبک‌ها و روش‌های درمانی استفاده شود.
این درمان برای جمعیت خاصی طراحی نشده است، بلکه هدف آن درمان بیماران در تمام سنین و مسائل مختلف از جمله مشکلات رفتاری کودک، اختلال در عملکرد خانواده، بدرفتاری یا خشونت در خانه یا با کودک، اعتیاد، و مشکلات روابط.
اگرچه درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل درمانی برای اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی نیست، ممکن است به بهبود کیفیت زندگی برای کسانی که از این شرایط رنج می‌برند کمک کند.
ارزیابی درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل
مزایا
- درمان متمرکز بر راه حل یک درمان کوتاه‌مدت است؛ به طور متوسط، جلسات به مدت 6 تا 10 هفته طول می‌کشد، اما حتی می‌تواند یک جلسه مستقل باشد، که در مقایسه با درمان طولانی‌مدت که ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد، مقرون به صرفه‌تر است (Maljanen و همکاران 2012).
- می‌تواند به درمانجو کمک کند تا مشکلات خود را شناسایی کند و سپس هدفی برای غلبه بر آنها بیابد؛ همچنین درمانگر از طریق تعریف و تمجید، از درمانجویان حمایت می‌کند که به آنها انگیزه می‌دهد تا به نقاط قوت خود توجه کنند، عزت نفس خود را افزایش دهند و برای رسیدن به اهداف خود تلاش کنند.
- درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل آینده‌نگر است، بنابراین به درمانجو کمک می‌کند تا در زندگی به سمت جلو حرکت کند و در گذشته‌ی خود احساس گیر کردن نکند؛ همچنین، درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل ماهیت مثبتی دارد، بنابراین به درمانجو خوش‌بینی لازم برای حرکت رو به جلو را می‌دهد.
- در رویکرد خود غیر قضاوت‌کننده و دلسوزانه است؛ درمانجویان اهداف خود را انتخاب می‌کنند، نه درمانگر، و به خاطر نقاط قوتشان هر چقدر هم که کوچک باشند مورد تحسین/تمجید قرار می‌گیرند؛ حتی اگر در دستیابی به هدف تعیین‌شده‌شان شکست بخورند، به خاطر آن مورد تحسین قرار می‌گیرند. نشان دادن نقاط قوت، به آنها کمک می‌کند تا منابع درونی خود را از دست ندهند و همچنان احساس حمایت کنند.
معایب
- از آنجایی که کوتاه مدت است، برای همه مناسب نیست، به عنوان مثال، درمانجویانی با مشکلات شدیدتر که به زمان بیشتری نیاز دارند و آن‌هایی که گوشه‌گیر هستند یا برای صحبت کردن نیاز به تلاش دارند طبیعتاً نیازمند زمان بیشتری هستند.
- درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل به آسیب‌های گذشته اهمیت کمتری داده است، در طول جلسات، فضای کمتری برای کشف این رویدادهای مهم (گاهی اوقات با پیچیدگی زیاد) فراهم می‌کند و به درمانجو کمک نمی‌کند تا بفهمد چرا اتفاقی در گذشته‌اش رخ داده است و چرا هنوز بر او تأثیر می‌گذارد.
- از آنجایی که بر راه حل متمرکز است، ممکن است درد درمانجو را به ناچیز در نظر بگیرد، و باعث می‌شود که او احساس کند که آسیب‌های گذشته او توسط درمانگر شنیده یا درک نشده است، که می‌تواند بر اتحاد درمانی تأثیر منفی بگذارد. گاهی اوقات، افراد درواقع برای شنیده شدن و درک شدن به درمانگر مراجعه می‌کنند و از اینکه تروماهای گذشته‌ی خود را بیان کنند احساس آزادی می‌کنند. اما درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل، فرصت کمی به درمانجو می‌دهد تا درباره گذشته خود صحبت کند.
- از آنجایی که در درمان کوتاه مدت متمرکز بر راه حل درمان توسط درمانجو هدایت می‌شود، می‌تواند منجر به چند مشکل شود. برای مثال، اگر درمانجو بخواهد در مورد یک آسیب گذشته صحبت و آن را کشف کند یا به درک یک موضوع گذشته برسد، استفاده از این روش با درمانجو برای درمانگر دشوار خواهد بود، زیرا SFBT از درمانجو می‌خواهد که فعالانه بخواهد راه حلی بیابد و روی آینده نزدیک خود تمرکز کند.
- همچنین به دلیل اینکه درمانجو، درمان را هدایت می‌کند ممکن است به اشتباه به این نتیجه برسد که به اهدافش دست پیدا کرده است در حالیکه درمانگر هنوز درباره او و وضعیتش نگرانی‌هایی دارد.
برای ارتباط با ما در انتهای مطلب کامنت بگذارید. علاوه بر این می‌توانید در اینستاگرام و تلگرام ما را دنبال کنید.
- اینستاگرام: schema.therapy
- تلگرام: psychologistnotes
- ایمیل: schemalogy@gmail.com
- Antin, L. (2018). Solution-focused brief therapy (SFBT). Good Therapy. Retrieved from https://www.goodtherapy.org/learn-about-therapy/types/solution-focused-therapy
- Australian Institute of Professional Counsellors. (2009, March 30). Solution-focused techniques. Counseling Connection. Retrieved from http://www.counsellingconnection.com/index.php/2009/03/30/solution-focused-techniques/
- Berg, I. K. (n.d.). About solution-focused brief therapy. SFBTA. Retrieved from http://www.sfbta.org/about_sfbt.html
- Coffen, R. (n.d.). Do one thing different [Handout]. Retrieved from https://www.andrews.edu/~coffen/Do%20one%20thing%20different.pdf
- Focus on Solutions. (2013, October 28). The brief solution-focused model. Focus on solutions: Leaders in solution-focused training. Retrieved from http://www.focusonsolutions.co.uk/solutionfocused/
- George, E. (2010). Disadvantages of solution focus? BRIEF. Retrieved from https://www.brief.org.uk/resources/faq/disadvantages-of-solution-focus
- Iveson, C. (2002). Solution-focused brief therapy. Advances in Psychiatric Treatment, 8(2), 149-156.
- Miller, W. R., & Rollnick, S. (2013). Motivational interviewing: Helping people change (3rd ed.). New York, NY: Guilford Press.
- Vinnicombe, G. (n.d.). Greg’s SFBT handout. Useful Conversations. Retrieved from http://www.usefulconversations.com/downloads
