کیفیت رابطه به چه عواملی بستگی دارد؟

اسکیمالوژی: کیفیت رابطه طولانی مدت یکی از مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند روی خوشبختی ما تأثیر عمیقی بگذارد. علاوه بر این،  رابطه‌ی طولانی مدت روی سلامت روانی، سلامت جسمانی و حتی طول زندگی ما تأثیرگذار است. بنابراین دور از ذهن نیست که ادعا کنیم کیفیت رابطه مسئله‌ی مرگ و زندگی است.

عوامل بسیار زیادی در ایجاد کیفیت رابطه نقش دارند. به عنوان مثال وجود تفاوت‌هایی در شخصیت زوجین مانند برونگرایی-درونگرایی، وظیفه‌شناسی، خوشایندی و ثبات هیجانی می‌توانند باعث کاهش کیفیت رابطه می‌شود.

سبک هیجانی و حل مسئله زوجین نیز تأثیرگذار است. به عنوان مثال زوجینی که از حل مسئله هیجان‌محور استفاده می‌کنند کیفیت رابطه خوبی را تجربه نمی‌کنند. آن‌ها به جای اینکه روی مسئله فکر کنند درگیر احساساتی مانند غم یا خشم می‌شوند.

اما از مهم‌ترین عواملی که روی انتخاب همسر، حفظ رابطه، انجام فعالیت‌های مرتبط با رابطه، کیفیت زندگی جنسی و کیفیت رابطه تأثیر می‌گذارد طرحواره‌های ناسازگار اولیه هستند. طرحواره‌های ناسازگار اولیه، الگوهای فکری و احساسی ناخودآگاه ما هستند که رفتارهای ما را در موقعیت‌های مختلف رقم می‌زنند. این طرحواره‌ها مبنای تمامی انتخاب‌های ما از جمله انتخاب همسر است. علاوه بر این الگوهای عاطفی و عاشقانه‌ای که ما در روابط‌مان استفاده می‌کنیم تحت تأثیر این طرحواره‌ها هستند. به عنوان مثال طرحواره وابستگی باعث ایجاد رفتارهای چسبندگی افراطی به طرف مقابل رابطه می‌شود.

برای اینکه کیفیت رابطه را حفظ کنیم باید عوامل پیش بینی کننده روابط بد را بشناسیم. در این بلاگ قصد دارم در مورد عوامل پیش بینی کننده روابط و طرحواره‌هایی که آن‌ها را به وجود می‌آورند توضیحاتی ارائه دهم.

کیفیت رابطه به چه عواملی بستگی دارد؟

پژوهشگران برای پاسخ دادن به این سؤال که کیفیت رابطه به چه عواملی بستگی دارد؟ ۴۳ پژوهش معتبر در این زمینه را مرور کرده‌اند. نتایج آن‌ها در

ژورنال psychological and cognitive sciences منتشر شده است. نتایج این مطالعه نشان داده است که کیفیت رابطه به ۱۰ عامل بستگی دارد. اگر این عوامل در یک رابطه وجود داشته باشید کیفیت رابطه به شدت افت خواهد کرد.

در این مطالعه عوامل ده‌گانه‌ی مرتبط با کیفیت رابطه را به دو دسته تقسیم کرده‌اند: عوامل مرتبط با رابطه و عوامل فردی (یعنی عواملی که هر یک از طرفین رابطه با خود وارد رابطه می‌کند).

عوامل مرتبط با رابطه

در این قسمت من هر یک از عوامل تأثیرگذار بر کیفیت رابطه را معرفی می‌کنم و سپس ارتباط هر یک از آن‌ها را با طرحواره‌های ناسازگار اولیه توضیح می‌دهم.

۱. عدم تعهد: دانستن اینکه شریک زندگی‌مان برای مدت طولانی با ما خواهد ماند احساس امنیت و ثبات به ما می‌دهد. وقتی همیشه یک پایمان بیرون از خانه است رابطه به شدت آسیب می‌بیند.

• پر واضح است که عدم تعهد به شدت روی کیفیت رابطه تأثیر می‌گذارد. وقتی یکی از زوجین نیازهای عاطفی یا جنسی خود را بیرون از رابطه اصلی برآورده می‌کند آنگاه به طرف مقابل رابطه بی‌توجه می‌شود. وقتی هر یک از زوجین از تعهد طرف مقابل اطمینان خاطر داشته باشد کیفیت رابطه تضمین می‌شود.
• طرحواره‌های ناسازگار مختلفی توانایی از بین بردن تعهد را دارند. به عنوان مثال طرحواره رهاشدگی فرد را به سمت روابط عاطفی متعدد سوق می‌دهد. کسی که طرحواره رهاشدگی دارد، نسبت به نشانه‌های واقعی یا خیالی تمام شدن رابطه حساس است و ممکن است چیزهایی را به عنوان نشانه‌ی جدایی در نظر بگیرد که درواقع چیزی جز تفسیر نادرست او نیست. در نتیجه او ممکن است نسبت به تعهد طرف مقابل برای ماندن در رابطه شک و تردید داشته باشد. همین شک و تردید ممکن است باعث ‌شود که خودش نیز تعهد نداشته باشد.

۲. عدم قدردانی از شریک زندگی: در روابط سالم، زوجین از بودن کنار یکدیگر احساس خوشبختی می‌کنند. هنگامی که احساس خوب از بودن با طرف مقابل کاهش پیدا می‌کند رابطه آسیب می‌زند.

• افرادی که طرحواره استحقاق/خود بزرگ‌پنداری دارند عموماً توانایی دیدن خوبی‌های طرف مقابلشان را ندارند و در همه مسائل به صورت حق به جانب برخورد می‌کند. آن‌ها همیشه نیازمند تعریف و تمجید هستند و نسبت به هیچ کس احساس قدردانی ندارند.
• افرادی که طرحواره‌ی معیارهای سخت‌گیرانه دارند به علت سخت‌گیری‌هایی که نسبت به خود و شریک زندگی‌شان دارند زمینه‌ساز پایین آمدن کیفیت رابطه می‌شوند. علاوه بر این، طرحواره معیارهای سخت‌گیرانه باعث می‌شود که فرد به طور مداوم روی کار کردن تمرکز کند و کمتر به عشق‌ورزی بپردازد که در نتیجه کیفیت رابطه افت می‌کند.
• طرحواره تأییدطلبی باعث می‌شود که فرد به طور افراطی نیازمند تحسین و تمجید باشد به طوریکه فرد مقابل توانایی برآورده کردن آن را ندارد.

۳. رضایت جنسی اندک: هنگامی که زندگی جنسی رضایت‌بخش نیست احتمالاً کیفیت رابطه نیز پایین است. پر واضح است که کیفیت رابطه جنسی از تعداد آن اهمیت بیشتری دارد به طوریکه ثابت شده است که فراوانی کم رابطه جنسی ارتباط کمی با کیفیت رابطه دارد.

• رضایت جنسی و کیفیت رابطه ارتباط نیرومندی با یکدیگر دارند. هرچه کیفیت رضایت جنسی کمتر باشد کیفیت رابطه نیز رو به افول می‌رود. طرحواره نقص/شرم یکی از عواملی است که رضایت جنسی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کسی که این طرحواره را دارد از بدن و عملکرد جنسی خود شرمسار است.
• طرحواره شکست نیز باعث کاهش رضایت جنسی می‌شود. فردی که این طرحواره را دارد احساس می‌کند نمی‌تواند از پس ملزومات رابطه جنسی برآید.

۴. همسر ناراضی: وقتی متوجه می‌شویم که شریک زندگی‌مان از بودن با ما خوشحال است احساس بسیار خوبی را تجربه می‌کنیم. اما وقتی از بودن ما با ناراضی باشند آنگاه دچار احساس عدم امنیت می‌شویم و سؤالاتی در مورد سلامت رابطه و آینده آن به ذهن‌مان هجوم می‌آورند.

• رضایت از همسر عنصر مهمی در کیفیت رابطه است اما تقریباً تمامی طرحواره‌های ناسازگار اولیه از جمله، رهاشدگی، محرومیت عاطفی، بی‌اعتمادی، نقص و شرم، انزوای اجتماعی، وابستگی، و …. در عدم رضایت از رابطه نقش دارند. به عنوان مثال طرحواره تنبیه، با این تفکر همراه است که فرد مقابل باید به خاطر اشتباهاتش تنبیه کرد و هیچگونه بخشش و عذرخواهی پذیرفته نیست.
• طرحواره بازداری هیجانی نیز باعث می‌شود که فرد احساسات مثبت و منفی خود را به طرف مقابل ابراز کند. در نتیجه طرف مقابل باید دست به دامان حدس و گمان برای درک احساسات او بزند. در نتیجه کیفیت رابطه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

۵. تعارض زیاد: به احتمال بسیار زیاد خیلی از آدم‌ها از دعوا کردن از همسرشان لذت نمی‌برند. بنابراین تعارض‌های زیاد و سطح درگیری بالا می‌تواند به سرعت لذت یک رابطه را از بین ببرد.

• طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری یکی از طرحواره‌هایی است که ماشه‌چکان بسیاری از تعارض‌هاست. این طرحواره با ایجاد سوءظن‌های بی‌مورد، بی‌اعتمادی‌های زیاد و میل به پرخاشگری، باعث می‌شود که کیفیت رابطه با سرعت بسیار زیادی به سمت افول حرکت کند.
• طرحواره تنبیه نیز یکی دیگر از منابع ایجاد تعارض بین زوجین است. این طرحواره با تنبیهات خشن نقش مهمی در تعارض‌های زوجین دارد. طرحواره خویشتن‌داری ناکافی نیز به دلیل اینکه باعث اهمال کاری زیاد می‌شود طرف مقابل رابطه را به ستوه می‌آورد و در نتیجه تعارض‌ها شکل می‌گیرند که به نوبه‌ی خود کیفیت رابطه کاهش پیدا می‌کند.

۶. پارتنر غیرپاسخگو: پارتنر پاسخگو می‌تواند ما را به سمت خود جذب کند زیرا به افکار و احساساتمان احترام می‌گذارد حتی زمانی که با موافق نباشد.هنگامی که پارتنرمان ما را درک نمی‌کند یا احترام نمی‌گذارد احساسات بسیار ناخوشایندی در ما ایجاد می‌شود.

• طرحواره استحقاق باعث می‌شود که هیچ پاسخی به نیازهای پارتنر ارائه نشود. در واقع کسی که طرحواره استحقاق دارد نمی‌تواند به نیازها و احساسات طرف مقابلش توجه کند و از این رو نباید انتظار داشت که بتواند پاسخگوی نیازهای پارتنر باشد. علاوه بر این احترام گذاشتن به دیگران چیزی است که این طرحواره مانع آن می‌شود.
• طرحواره نقص و شرم نیز به علت اینکه خود را ارزشمند و دوست داشتنی نمی‌داند می‌ترسد که پاسخگویی‌اش به نیازهای همسرش کافی نباشد در نتیجه از پاسخگویی اجتناب می‌کند.
• طرحواره محرومیت عاطفی نیز علت اصلی عدم پاسخگویی افراد به دیگران است. کسی که این طرحواره را دارد نمی‌تواند معنای دوست داشتن و عشق را درک کند. در نتیجه پاسخگویی به نیازهای دیگران برای او کار بسیار دشواری است.

سایر پیش‌بینی‌کننده‌های کیفیت رابطه مربوط به آورده‌های هر یک از زوجین به رابطه است.

عوامل فردی

۷. ناراضی بودن از زندگی: اگر شما به طور کلی از زندگی راضی نباشید احتمالاً رابطه عاشقانه‌ی خود را نیز به صورت منفی ارزیابی می‌کنید.

• نارضایتی کلی از زندگی نتیجه درهم‌کنش بسیاری از طرحواره‌هاست. به عنوان مثال فردی که طرحواره بدبینی/منفی‌گرایی دارد نمی‌تواند جنبه‌های مثبت زندگی را دریافت کند. در نتیجه او همیشه ناامید و ناراضی است.
• طرحواره آسیب‌پذیری به علت تمرکز زیاد روی خطرهای احتمالی و رفتارهای اطمینان‌جویی افراطی باعث ناامیدی و نارضایتی از زندگی می‌شود.

۸. افسردگی: کسانی که افسرده هستند کیفیت رابطه را پایین گزارش می‌کنند. بخشی از ارتباط افسردگی با کیفیت رابطه این است که رابطه غیررضایت‌بخش در افسردگی سهم دارد.

• طرحواره رهاشدگی، محرومیت عاطفی، نقص و شرم، خودقربانگری، فرمان‌پذیری، بازداری هیجانی، وابستگی و … در ایجاد افسردگی نقش دارند.
• طرحواره منفی‌گرایی یکی از علل عمده‌ی افسردگی است. به طور کلی منفی‌گرایی از ویژگی‌های اصلی افسردگی است.

۹. عواطف منفی: سایر هیجانات منفی مانند خشم یا بی‌قراری، با کیفیت بسیار بد رابطه مرتبط هستند. همانند افسردگی، یک رابطه بد به نوبه‌ی خود در ایجاد هیجانات منفی سهیم است.

• فعال شدن تمامی طرحواره‌ها که مدل ذهنیت طرحواره‌ای نامیده می‌شود باعث ایجاد هیجانات منفی می‌شوند.
• به عنوان مثال ذهنیت کودک آسیب‌پذیر با احساسات منفی مانند غم، تنهایی و ناامیدی ارتباط دارد.
• ذهنیت کودک خشمگین زمانی پدیدار می‌شود که فرد نیازهایش برآورده نشود. در این ذهنیت فرد ممکن است به شدت عصبانی شود و قشقرق به راه بیندازد.
• ذهنیت‌های والد تنبیه‌گر و پرتوقع احساس تحت فشار بودن، شرمساری و گناه ایجاد می‌کنند.

۱۰. سبک دلبستگی: سبک‌های دلبستگی مضطرب و اجتنابی پیش‌کننده‌ی بسیار نیرومند کیفیت پایین رابطه است. کسی که سبک دلبستگی مضطرب دارد همیشه نگران این است که همسرش او را ترک خواهد کرد؛ و افرادی که دارای سبک دلبستگی اجتنابی هستند به پارتنر خود اجازه نزدیکی و صمیمیت عمیق را نمی‌دهند.

• دلبستگی یکی از نیازهای عاطفی اصلی انسان است که در دوره‌ی کودکی شکل می‌گیرد. عدم شکل گیری دلبستگی سبب‌ساز اصلی ایجاد طرحواره‌های ناسازگار اولیه است.
• هنگامی که نیاز به دلبستگی برآورده نشود دلبستگی‌های مختل‌شده مانند دلبستگی اجتنابی، دوسوگرا و آشفته زمینه شکل گیری طرحواره‌های ناسازگار اولیه را ایجاد می‌کنند.

جالب است بدانید که متغیرهای جمعیت شناختی مانند نژاد، جنسیت، و وابستگی مذهبی برای کیفیت رابطه اهمیتی ندارند. همین امر در مورد ویژگی های عینی رابطه نیز صادق بود، مانند داشتن فرزند در مقابل بدون فرزند بودن، زندگی مشترک یا جدا از هم و قرار ملاقات یا ازدواج.

چگونه رابطه خود را بهبود دهیم؟

یافته‌های این مطالعه چندین روش برای بهبود کیفیت یک رابطه پیشنهاد می‌کند:

• قدردانی و اهمیت دادن به پارتنر خود را در خود ایجاد کنید. توجه کردن به پارتنرتان را تمرین کنید و با آن‌ها همانند روزهای اول رفتار کنید. به دنبال فرصت‌هایی باشید که نسبت به برخی از جنبه‌های شخصیت او کارهایی که انجام می‌دهد قدردانی خود را ابراز کنید. این نکته را به خاطر بسپارید که نشان دادن قدردانی خود به طور کلی تأثیر بسیار کمی دارد
• روی بهبود روابط‌تان در اتاق خواب تمرین کنید. سعی کنید روش‌هایی را که به پارتنرتان لذت جنسی می‌دهد و رضایت او از رابطه جنسی را بیشتر می‌کند پیدا کنید. همچنین باید درباره‌ی نیازهای جنسی خود با همسرتان صحبت کنید.
• رابطه را برای شریک زندگی خود بهتر کنید. به دنبال راه‌هایی باشید که زندگی را برای شریک زندگی‌تان آسانتر کند مانند انجام داند کارهای خانه یا ارائه یک گوش شنوا (یعنی پای حرف‌های او بنشینید). دانستن اینکه او از بودن با شما لذت می‌برد رضایت شما از رابطه را نیز افزایش می‌دهد.
• به دنبال شادی باشید. به دنبال روش‌هایی باشید که برای شما پاداش‌دهنده است هم در فعالیت‌های سرگرمی و هم در فعالیت‌هایی که به شما احساس موفقیت بیشتری می‌دهد. سفر طولانی با اولین قدم آغاز می‌شود.
• افسردگی خود را درمان کنید. درباره افسردگی یک کتاب بخوانید، به سراغ رواندرمانی بروید یا به یک روانپزشک مراجعه کنید. هنگامی که بتوانید افسردگی خود را درمان کنید احتمالاً رابطه شما بهبود پیدا می‌کند.
• از متخصص کمک بگیرید. صرف هزینه و وقت برای مراجعه به یک متخصص چه به صورف فردی چه به صورت زوجی می‌تواند سرمایه‌گذاری خوبی روی رابطه باشد. متخصصانی که از رویکرد طرحواره‌درمانی برای کمک به زوج‌ها استفاده می‌کنند گزینه‌های مناسبی برای دریافت کمک هستند. این متخصصان به شما کمک می‌کنند که الگوهای رابطه‌ای خود را شناسایی کنید، از چرخه‌های معیوب رابطه آگاه شوید، طرحواره‌های زیربنایی کیفیت رابطه را هدف درمان قرار دهید و در نهایت بتوانید نیازهای عاطفی بنیادین خود مانند دلبستگی را هم برای خود و هم برای شریک زندگی‌تان برآورده سازید.

این روزها که آمار طلاق در سراسر دنیا رو به افزایش است و حتی آمارهای مرتبط با کیفیت رابطه در ازدواج‌های دوم ناامیدکننده است بهتر است ما ابتدا به ساکن تلاش کنیم که از طریق خودشناسی (با شناخت شخصیت و طرحواره‌های خود) دست به انتخاب درست بزنیم و سپس با یادگیری مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های بهبود رابطه جنسی و مهارت‌های حل مسئله به تداوم رابطه و افزایش کیفیت آن کمک کنیم.

به طور قطع، انتخاب‌ پارتنر چیزی نیست که به یکباره در دوره جوانی یا بزرگسالی رقم بخورد. ما بر اساس تاریخچه‌ی زندگی‌مان از دوره‌ی کودکی تا لحظه‌ی حال تحت تأثیر عوامل زیادی بوده‌ایم که همگی آن‌ها ذائقه‌ی ما را در انتخاب پارتنر رقم زده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد که ما از قبل به طور ناخودآگاه همسر آینده‌مان را انتخاب کرده‌ایم و فقط زمانی که او را می‌بینیم عاشقش می‌شویم.

اما وظیفه‌ی ماست که این الگوی انتخاب ناخودآگاه را بشکنیم و بتوانیم انتخابی داشته باشیم که کمتر تحت تأثیر آسیب‌های دوران کودکی‌مان باشد. از این رو می‌توانیم امیدوار باشیم که کیفیت رابطه‌ی ما، در حد مناسبی خواهد بود و به نوبه‌ی آن، سلامت روان‌شناختی و سلامت جسمانی‌مان تضمین می‌شود.

با این وجود اگر در حال حاضر در رابطه هستیم ولی کیفیت رابطه پایین است می‌توانیم با انجام اقدامات مناسب درمانی برای کیفیت پایین رابطه کاری انجام دهیم. اگر در رابطه‌ای هستید که از آن خوشحال نیستید ولی همچنان شعله‌های عشق‌تان روشن است حتماً از متخصصان حوزه زوج‌درمانی کمک بگیرید.