نحوه اجرای حساسیت زدایی منظم برای کاهش اضطراب و فوبیا

حساسیت زدایی منظم (Systematic Desensitization) یکی از تکنیک‌های روان‌درمانی بسیار مؤثر برای کاهش اضطراب، فوبیا و رفتارهای وسواسی است. این تکنیک به درمانجو کمک می‌کند از طریق آرام‌سازی خود به صورت تدریجی به چیزهایی که می‌ترسد نزدیک شود. این مواجهه‌ی تدریجی و گام‌به‌گام با ترس در حدی است که برای فرد قابل تحمل است و باعث می‌شود که او بتواند به طور کلی بر ترس‌های خود غلبه کند.

مطالعات نشان داده است که درمان حساسیت زدایی منظم به معنای واقعی می‌تواند ترس‌ها و انواع فوبیا را با موفقیت درمان کند.

ژوزف ولپی حساسیت زدایی منظم را در دهه‌ی ۱۹۵۰ بر اساس نظریه‌ی شرطی‌سازی کلاسیک و شرطی‌سازی تقابلی برای درمان فوبیاها و انواع اختلالات اضطرابی به وجود آورد.

در این مقاله رویکرد حساسیت زدایی منظم به صورت گام‌به‌گام معرفی می‌شود، تکنیک‌ها و کاربرگ‌های لازم برای اجرای این تکنیک در اختیار شما قرار می‌گیرد.

درمان حساسیت زدایی منظم چیست؟

درمان حساسیت زدایی منظم یکی از تکنیک‌های رفتاردرمانی است که برای درمان اضطراب، فوبیاها، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای درک بهتر حساسیت زدایی منظم ابتدا باید بدانیم از منظر این رویکرد آسیب‌شناسی روانی و شکل‌گیری ترس‌ها و اضطراب‌ها چگونه رخ می‌دهند.

حساسیت زدایی منظم بر اساس شرطی‌سازی کلاسیک معتقد است که ترس‌ها و انواع فوبی‌ها و رفتارهای وسواسی بر اساس شرطی شدن به یک محرک خنثی شکل می‌گیرند.

شرطی‌سازی از کارهای ایوان پاولف در روسیه و جان واتسون در آمریکا به روانشناسی و درمان اختلال‌ها راه پیدا کرده بود. بر اساس شرطی‌سازی کلاسیک، اگر یک مرتبه، یک سگ به طور تصادفی به فرد حمله کند (محرک ترسناک)، فرد ممکن است از سایر سگ‌ها (محرک‌های خنثی) نیز بترسد و حتی دچار فوبی شود.

علاوه بر شرطی‌سازی کلاسیک که در آسیب‌شناسی روانی قرار دارد، حساسیت زدایی منظم، درمان خود را بر اساس شرطی‌سازی تقابلی انجام می‌دهد. بر این اساس، اگر به فرد آموزش داده شود که خود را آرام کند و در حالت آرامش به محرک‌های ترسناک نزدیک شود آنگاه، آرامش جای ترس را می‌گیرد؛ زیرا نمی‌توان همزمان هم آرام بود و هم ترسیده (ولپ، 1958؛ 1964).

محرک‌های ترسناک انواع مختلفی دارند که ممکن است شامل یک موقعیت خاص، مانند ملاقات با افراد جدید (اضطراب اجتماعی یا یک چیز خاص مانند عنکبوت (آرکنوفوبیا) باشد. همچنین می‌تواند مکان‌ها، صداها، مناظر و رویدادهای مرتبط با یک تجربه آسیب‌زا در PTSD باشد.

حساسیت زدایی سیستماتیک از شرطی‌سازی تقابلی برای آموزش پاسخ جدید به محرک با استفاده از تکنیک‌های آرام سازی در طول مواجهه‌ی تدریجی با محرک به درمانجو استفاده می‌کند. به این ترتیب، پاسخ جنگ یا گریز اولیه که با سیستم عصبی سمپاتیک مرتبط است با پاسخ آرام‌سازی سیستم عصبی پاراسمپاتیک جایگزین می‌شود (Fear, 2017).

بنابراین پایه‌های نظری حساسیت زدایی منظم عبارت‌اند از:

• شرطی‌سازی کلاسیک
• شرطی‌سازی تقابلی
• بازداری تقابلی

بر اساس بازداری تقابلی دو پاسخ رقیب نمی‌توانند هم‌زمان تجربه شوند. به عبارتی دیگر، ترس و آرامش هرگز همزمان تجربه نمی‌شوند. اگر پاسخ مطلوب (آرامش) تقویت شود پاسخ نامطلوب (ترس) متوقف می‌شود.

حساسیت زدایی به این دلیل سیستماتیک یا منظم نامیده می‌شود که به صورت تدریجی به مقابله با محرک‌های آزارنده می‌رود:

1. ابتدا به درمان‌جو روش‌های آرام‌سازی مانند آرام‌سازی عضلانی پیشرونده، تنفس عمیق یا مدیتیش آموزش داده می‌شود تا بتواند در مواقع اضطراب و ترس با استفاده از آن‌ها خود را آرام کند. این آرامش، همان چیزی است که درنهایت جایگزین ترس‌های درمانجو می‌شود.
2. در مرحله‌ی بعدی، درمانجو و درمانگر با کمک هم، فهرستی از میزان و شدت ترس‌ بیمار به یک محرک خاص (مانند عنکبوت‌ها) تهیه می‌کنند. این فهرست به صورت سلسله‌مراتب است یعنی از کمترین میزان تا شدیدترین حالت آن درجه‌بندی شده است. به همین دلیل به این مرحله، تهیه سلسله‌مراتب گفته می‌شود.
3. درمانجو از طریق مواجهه‌ی تدریجی منظم نسبت به محرک ترس‌آور حساسیت زدایی می‌شود و تکنیک‌های آرامش‌یابی را در طول مواجهه‌سازی تمرین می‌کند.

این سه مرحله در طول جلسات مختلفی انجام می‌شود و به منظور تدام شرطی‌سازی تقابلی تکالیفی به درمانجو برای بین جلسات داده می‌شود.

چه کسی حساسیت زدایی منظم را ایجاد کرده است؟

ژوزف ولپی (۱۹۵۸؛ ۱۹۶۴) حساسیت زدایی منظم را بر اساس نظریه بازداری تقابلی ایجاد کرد که بر مبنای آن دو پاسخ هیجانی متضاد نمی‌توانند به صورت همزمان حضور داشته باشند.

به عبارت دیگر هیچ‌کسی نمی‌تواند اضطراب داشته باشد در حالی که در حالت آرامش است. ولپی هنگامی که با بازمانده‌های جنگ جهانی دوم که مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند کار می‌کرد این رویکرد درمانی را ایجاد کرد.

در کتاب جوزف ولپی (۱۹۱۵-۱۹۹۷) با عنوان «روان‌درمانی از طریق بازداری تقابلی» که در سال ۱۹۵۸ منتشر شد، جامع‌ترین رویکرد به تکنیک‌های رفتاری مبتنی بر شرطی‌سازی تقابلی مطرح شده است.

چون ولپی فروید را یک ماده‌گرای سرسخت می‌دانست در میانه‌ی بیست تا سی‌سالگی دیدگاه او درباره‌ی انسان همسو با نظریه‌های روانکاوی بود. اما رفته‌رفته متوجه شد که نظریه‌ی فروید با برخی واقعیت‌های مهم همخوانی ندارد. سپس آثار پاولف و هال را مطالعه کرد.

ولپی در سمت استاد برجسته روان‌پزشکی، رفتاردرمانی و برنامه‌ی پژوهشی خود را تا هنگام مرگ در دانشگاه ویرجینیا، دانشکده پزشکی تمپل و مؤسسه‌ی روان‌پزشکی پنسلوانیای شرقی، در دانشگاه پیردین ادامه داد. در نهایت او تأثیر مهمی در تثبیت رفتاردرمانی در حرفه‌ی بهداشت روانی داشت. کتاب مهم او، «شیوه رفتاردرمانی» به چاپ چهارم رسیده است.

دو مثال واقعی از حساسیت زدایی منظم

آسانترین راه برای توضیح این رویکرد استفاده از مثال‌های زندگی واقعی است که در قسمت بعدی ارائه شده است. دو مثالی که در زیر ارائه می‌شود برای توضیح دادن این است که حساسیت زدایی منظم چگونه اجرا می‌شود و نحوه اثربخشی آن چیست.

حساسیت زدایی منظم برای درمان فوبیا

آرکنوفوبیا یک فوبی نسبتاً رایج از عنکبوت‌هاست. هنگام درمان این فوبیا یا هر فوبی دیگری، درمانگر برای شروع حساسیت زدایی منظم ابتدا روش‌های ریلکسیشن را به درمانجو آموزش می‌دهد. سپس درمانگر و درمانجو فهرستی از موقعیت‌های مختلف را در مورد شی یا موقعیت ترسناک تهیه می‌کنند و سپس درمانجو به سطوح اضطراب خود در هر موقعیت در مقیاس 1 تا 10 امتیاز می‌دهد (لنگ و لازوویک، 1963).

این موقعیت‌ها از کم‌ترین شدت در پایین‌ترین سطح (1) تا شدیدترین (10) در بالا مرتب می‌شوند.

هنگام شروع مواجهه‌ی تدریجی، در ابتدا درمانگر ممکن است فقط در مورد عنکبوت‌ها صحبت کند (کمترین میزان اضطراب). در مرحله بعد، درمانگر بر اساس سلسله‌مراتبی که از قبل تهیه شده است تصاویری از عنکبوت‌ها را به درمانجو نشان دهد.

مرحله بعدی می‌تواند شامل تماشای فیلمی از عنکبوت‌ها، به همراه تمرین آرامش باشد. در هر یک از مراحل مواجهه‌، درمانگر تلاش می‌کند درمانجو را تحت فشار قرار ندهد.

سپس ممکن است درمان‌جو به یک عنکبوت پلاستیکی نزدیک شود و سعی کند برای چند لحظه در یک اتاق که یک عنکبوت پلاستیکی در آن است، تنها بماند. سپس از او خواسته می‌شود که با چوب، عنکبوت پلاستیکی را لمس کند. سپس آن‌ را در دست بگیرد.

سپس ممکن است درمانگر، یک عنکبوت واقعی را در یک ظرف شیشه‌ای قرار می‌دهد و در نزدیکی درمانجو می‌گذارد. بعد از اینکه ترس درمانجو از این موضوع کاهش یافت، آنگاه ظرف شیشه‌ای را به دست درمانجو می‌دهد و در نهایت ممکن است که درمانجو با عنکبوت واقعی بدون هیچ فاصله‌ای قرار بگیرد.

چون در هر کدام از مراحل مواجهه‌ی فوق، ابتدا ریلکسیشن انجام شده است، ترس و اضطراب درمانجو تا حدی که برایش قابل تحمل باشد کاهش پیدا کرده است.

با پیشرفت فناوری، امروزه می‌توان از چیزی به نام VRET استفاده کرد که مخفف درمان مواجهه با واقعیت مجازی است. این یک شکل in-vitro حساسیت زدایی منظم است. VRET به مراجعان اجازه می‌دهد تا در هر سطح از سلسله‌مراتب اضطراب خود، امنیت و کنترل واقعیت مجازی را تجربه کنند.

درمان اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)

OCD اغلب شامل ترس از آلودگی با میکروب‌ها یا عوامل بیماری‌زاست. در چنین مواردی، حساسیت زدایی منظم می‌تواند مداخله‌ی بسیار مفیدی باشد. برای مثال، بیماران مبتلا به OCD ممکن است هنگام استفاده از سرویس بهداشتی بیرون از خانه اضطراب و وحشت شدیدی را تجربه کنند.

در نتیجه ممکن است برای کنترل استرس‌ها و اضطراب‌های خود به صورت افراطی دست‌های خود را بشویند تا زمانی که حتی پوستشان زخمی شود یا حتی ممکن است به طور کلی از رفتن به سرویس بهداشتی اجتناب کنند که به نوبه‌ی خود منجر به مشکلات سلامتی بیشتری می‌شود.

اصول مقابله با ترس از آلودگی به طور کلی شبیه به مواردی است که برای غلبه بر فوبیا استفاده می‌شود، مانند مثال عنکبوت‌هراسی ما در بالا. به جای استفاده از عنکبوت، از تصاویر اشیایی استفاده کنید که درمانجوی شما آنها را آلوده یا کثیف می‌داند.

بیماران مبتلا به OCD از آلودگی ناشی از چیزهای مختلف می‌ترسند، بنابراین ابتدا اشیاء و موقعیت‌هایی را که بیشتر از همه از آن‌ها می‌ترسند شناسایی کنید و با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و کاربرگ‌های ارائه شده در زیر، آن‌ها را در مداخله‌ی سیستماتیک حساسیت زدایی قرار دهید.

2 نمونه از سلسله‌مراتب ترس

سلسله‌مراتب‌های مختلفی برای طراحی مداخله‌ی حساسیت زدایی منظم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اینجا یکی برای استفاده با فوبیا و دیگری برای OCD ارائه می‌شود.

از درمانجوی خود مثالی از یک شی یا موقعیتی که از آن اجتناب می‌کند، بخواهید. وقتی موقعیت مورد نظر را توصیف کرد سعی کنید میزان ترس خود را به صورت یک سلسله‌مراتب از کمترین تا بیشترین (۰ تا ۱۰) مشخص سازد. به عنوان مثال ممکن است حرف زدن درباره عنکبوت‌ها امتیاز ۱ بگیرد و دست زدن به یک عنکبوت واقعی امتیاز ۱۰.

هنگامی که در ابتدا درمانجوی خود را در معرض ترسش قرار می‌دهید، از سطحی شروع کنید که باعث ایجاد اضطراب اندکی در او می‌شود. سپس، از آن‌ها بخواهید تکنیک آرام‌سازی مورد علاقه‌ی خود را برای کاهش اضطراب تمرین کنند تا زمانی که احساس راحتی بیشتری به آ‌ن‌ها دست بدهد و بتوانند مواجهه را تحمل کنند.

فوبیا

در ادامه یک کاربرگ سلسله‌مراتب اضطراب وجود دارد تا به شما کمک کند اضطراب یا ترس درمانجو را در سلسله‌مراتبی از پاسخ‌ها از شدیدترین تا کمترین شدت سازماندهی کنید:

• فکر کردن به عنکبوت
• نگاه کردن به عکس عنکبوت.
• تماشای ویدیویی از عنکبوت.
• قرار گرفتن در یک اتاق با یک عنکبوت در داخل یک ظرف دربسته.
• تماشای شخص دیگری که عنکبوت را در دست می‌گیرد.
• ایستادن نزدیک به یک عنکبوت در داخل یک ظرف باز
• لمس عنکبوت با دستکش.
• گرفتن عنکبوت با دست بدون دستکش.

اختلال وسواس فکری-عملی

کاربرگ دیگری در ادامه وجود دارد که شما بتوانید با استفاد از آن، موقعیت‌ها یا اشیاء آزارنده در اختلال وسواس فکری-عملی را به صورت سلسله‌مراتب درجه‌بندی کنید.

راهنمای گام به گام حساسیت زدایی منظم

این راهنما به شما کمک می‌کند فرایند حساسیت زدایی منظم را در شش گام یاد بگیرید و انجام دهید. این گام‌ها را باید هنگام کاربست مواجهه با شدت افزایشی محرک‌‌ها استفاده کنید. این کار را می‌توانید با کاربرگ‌های تهیه سلسله‌مراتب که در بالا ذکر شد انجام دهید. همچنین تکنیک‌های آرامش‌یابی و کاربرگ‌های آن نیز در زیر ارائه شده است.

• آموزش روان‌شناختی

آموزش دادن به درمانجو در مورد اهداف حساسیت زدایی منظم، روش‌ها و علم پشت آن ضروری است. این موضوع به درمانجو اطمینان می‌دهد که اگرچه درمان، گاهی ناراحت‌کننده خواهد بود، اما در درازمدت، این رویکرد اثربخشی بالایی دارد.

• تهیه‌ی سلسله مراتب

پس از اطمینان از تمایل درمانجو برای ادامه و موافقت با درمان، به درمانجوی خود کمک کنید تا موقعیت‌های اضطراب‌آور یا محرک‌های ترسناک خود را شناسایی کند. با کمک برگه‌های سلسله‌مراتب ما برای فوبیا و OCD، سلسله‌مراتبی از اضطراب/ محرک‌ها را ایجاد کنید.

برای تهیه سلسله‌مراتب اضطراب می‌توانید از مقیاس واحد ذهنی پریشانی استفاده کنید. ولپی برای اندازه‌گیری سطح اضطراب درمانجو، یک مقیاس وااحدهای ذهنی پریشانی را توسع داد.

مقیاس واحدهای ذهنی پریشانی اساساً برای درمانجویان تحت درمان حساسیت زدایی منظم طرح شده است. این ابزار طوری است که درمانگر می‌تواند بفهمد بیشترین اضطراب را کدام موقعیت ایجاد می‌کند. ولپی (۱۹۹۰) برای معرفی ابزار این روش را پیشنهاد کرد:

به بدترین وضعیت اضطراب خودت ۱۰۰ و به حالت آرامش کامل یعنی بدون هیچ اضطراب ۰ بده. شما در هر لحظه از زندگی باید بین ۰ و ۱۰۰ باشی. در همین لحظه در چه سطحی هستی؟

معمولا مقیاس ۰ تا ۱۰۰ است به خاطر آنکه انعطاف بیشتری دارد. با وجود این، از مقیاس ۰ تا ۱۰ نیز استفاده می‌شود.

ولپی (۱۹۹۰) توصیف کرد که از مقیاس پریشانی چگونه می‌توانید برای تنظیم سلسله‌مراتب استفاده کنید:

ابتدا با توجه به موقعیت، فهرست محرک‌های ایجادکننده‌ی اضطراب را بنویسید. سپس بر اساس شدت اضطرابی که ایجاد می‌کند آن را درجه‌بندی نمایید. موضوع سلسله‌مراتب می‌تواند یک فکر باشد اما متداول‌ترین آن محرک‌های بیرونی است.

درمانگر و درمانجو برای نوشتن سلسله‌مراتب اضطراب فهرستی از افکار درمانجو درباره‌ی محرک‌های ایجادکننده‌ی اضطراب تهیه می‌کنند. سپس درمانجو هر مورد را با استفاده مقیاس پریشانی درجه‌بندی می‌کند.

• طراحی مداخله

از اطلاعات بدست آمده از مرحله‌ی تهیه‌ی سلسله‌مراتب، می‌توانید مداخلات خود را طراحی کنید. مثلا به این فکر کنید که چه نوع آرامشی (ریلکسیشن، تنفس عمیق، مدیتیشن و …) برای درمانجوی شما مناسب است.

• تمرین آرامش

قبل از شروع هر گونه قرار گرفتن در معرض درجه‌بندی‌شده، مشتری خود را دعوت کنید تا تمرین آرامش را بیاموزد. درمانجویان مختلف ممکن است یکی را آسان‌تر یا موثرتر از دیگری بیابند. شما می‌توانید از بین آرامش پیشرونده عضلانی، تنفس عمیق یا تجسم هدایت‌شده انتخاب کنید. در زیر به شرح هر یک می‌پردازیم.

• طرح درمان

برنامه درمانی را با تاریخ‌ها و زمان‌های مشخص تنظیم کنید و به درمانجوی خود اطمینان دهید که می‌تواند هر زمان که نیاز داشته باشد، مواجهه را متوقف کند. این مهم است که درمانجو احساس کند کاملاً بر روند درمان کنترل دارد و هیچ آسیبی که باعث تشدید مشکلات او شود را تحمل نکند.

• شروع کنید

اکنون برای شروع آماده‌اید. به کاربرگ‌های زیر نگاه کنید که جزئیات یک فرآیند شش مرحله‌ای حساسیت زدایی منظم را شرح می‌دهد، که با صحبت در مورد محرک‌های ترسناک، به اشتراک گذاری تصاویر مرتبط، سپس تجسم هدایت‌شده، فیلم‌ها و در نهایت قرار گرفتن در معرض واقعی از راه دور شروع می‌شود.

برای مثال:

• وقتی درمانجو به حالت آرامش عمیق می‌رسد از او خواسته می‌شود که موقعیتی را نشان‌دهنده‌ی کمترین تهدید در سلسله مراتب اضطراب است تصور کند (با آن مواجه می‌شود).
• به عنوان مثال، در حالت آرام، فرد ابتدا به یک عنکبوت فکر می‌کند. تمرکز در اینجا بر حفظ آرامش علی‌رغم فکر کردن به عنکبوت است.
• هنگامی که آن‌ها می‌توانند بدون اضطراب در مورد عنکبوت‌ها فکر کنند، به سطح بعدی می‌روند، مانند نگاه کردن به عکس یک عنکبوت در حالی که آرام می‌مانند.
• این روند ادامه می‌یابد، به طوری که فرد به تدریج در معرض تعامل مستقیم با عنکبوت‌ها قرار می‌گیرد و در عین حال آرامش خود را حفظ می‌کند.
• گام نهایی، قرار گرفتن در معرض واقعی با موقعیتی است که شدیدترین اضطراب را ایجاد می‌کند.

در طول فرآیند، هدف این است که فرد عنکبوت‌ها را با احساس آرامش به جای ترس مرتبط کند و در نهایت واکنش فوبیا را کاهش دهد.

• تدام

برای حفظ شرطی‌سازی تقابلی به دست آمده در جلسات، از تکالیف خانگی حساسیت زدایی سیستماتیک برای استفاده در بین جلسات ارائه دهید.

4 تکنیک برای جلسه درمانی شما

تکنیک‌های زیر تمرین‌های آرامش‌یابی را که می‌توانید در طول جلسات خود استفاده کنید، توضیح می‌دهند و توصیف می‌کنند که چگونه می‌توانید یک مواجهه‌ی تدریجی با درمانجوی خود را برنامه‌ریزی کنید.

• آرام سازی پیشرونده عضلانی

ابتدا، درمانجو باید راحت باشد، طوری بنشیند که پشتش صاف باشد و پاهایش با زمین تماس داشته باشد، سپس این اسکریپت را دنبال کند.

«برای چند ثانیه شروع کنید با فشار دادن انگشتان پا، سپس آ‌ن‌ها را رها کنید. به تفاوت بین این دو احساس توجه کنید. سپس عضلات خود را منقبض کرده و نفس عمیقی بکشید و در حین بازدم آرام شوید».

از این اسکریپت برای حرکت کردن به سمت بالای بدن استفاده کنید تا ساق پا، ران‌ها، شکم، شانه‌ها و دست‌ها را منقبض و شل کنید و از آن‌ها بخواهید به نوبت هر گروه عضلانی را منقبض و سپس شل کنند. همچنین می‌توانید نکته‌ی زیر را اضافه کنید:

زمانی را برای مشاهده هر قسمتی از بدن که احساس تنش، سفت شدن یا خستگی می‌کند، اختصاص دهید. اگر هنوز احساس تنش دارید این کار را تکرار کنید تا زمانی که آرام شوید.

• تصویرسازی هدایت‌شده: مکانی آرام

از طرف دیگر، می‌توانید درمانجوی خود را از طریق تصویرسازی به آرامش برسانید. سعی کنید در این تصویر تمام حواس پنجگانه‌ی درمانجو را درگیر کنید: چی می‌بینی؟ چی می‌شنوی؟ لمس کردن درخت چه تجربه‌ای است؟ چه بویی به مشامت میرسه؟ چه مزه‌ای دارد؟

• تنفس عمیق

این تمرین مخصوصا برای درمانجویان هنگامی که در زندگی واقعی چه به صورت عمدی یا غیرعمدی با محرک‌های ترسناک روبرو می‌شوند مفید است. زیرا این تنکیک را می‌توان در هر موقعیتی انجام داد.

از درمانجو بخواهید که از طریق بینی نفس عمیق بکشد تا سه بشمارد و سپس به مدت سه شماره هوا را از دهان خود خارج کند. گاهی اوقات، نگه داشتن شکم و شمارش در هنگام دم و بازدم تنفس می‌تواند به خصوص آرامش‌بخش باشد.

• طراحی برنامه‌ی مواجهه تدریجی

با استفاده از کاربرگ مواجهه‌ی تدریجی، می‌توانید برنامه‌ی مواجهه‌ی درمانجوی خود را با محرک‌های ترسناک، یعنی شی یا موقعیتی که از آن می‌ترسند یا از آن اجتناب می‌کنند، طراحی کنید.

تفاوت حساسیت زدایی با درمان مواجهه‌ای و غرقه‌سازی

حساسیت زدایی منظم شامل مواجهه‌ی تدریجی و سیستماتیک با موقعیت و محرک‌های ترسناک و آزارنده است و درمانجو در طول جلسات، روی فرایند درمان و مواجهه با موقعیت‌ها کنترل دارد. همچنین میزان شدت اضطراب را نیز خود درمانجو تعیین می‌کند. هدف اصلی نیز کاهش تدریجی اضطراب در طول زمان است.

در درمان مواجهه‌ای فرد بدون یادگیری موقعیت‌های ترسناک به صورت مستقیم با محرک‌های آزارنده مواجهه می‌شود. شدت مواجهه ممکن است شدید یا تدریجی باشد. هدف کاهش اضطراب از طریق مواجهه‌ی تکراری با موقعیت‌هاست.

در غرقه‌سازی، بیمار به صورت یکباره با شدیدترین حالت ترس خود مواجهه می‌شود. این مواجهه، شدید، یکباره، و طولانی‌مدت است.

خلاصه

حساسیت زدایی سیستماتیک یک مداخله رفتاردرمانی مبتنی بر شواهد و بسیار موثر برای درمانجویانی است که از موقعیت‌های خاص اجتناب می‌کنند، خواه این به دلیل تجربه فوبیا، اضطراب اجتماعی، OCD یا PTSD باشد.

حساسیت زدایی منظم با مواجهه‌ی تدریجی و غرقه‌سازی متفاوت است، زیرا بر اساس اصل بازداری تقابلی استوار است، که آرامش آموخته‌شده را جایگزین پاسخ بد، مانند اضطراب می‌کند.

نکته مهم این است که درمانجو همیشه شدت مواجهه را کنترل می‌کند، که از آسیب بیشتر و ترکیب رفتارهای اجتنابی جلوگیری می‌کند.

حساسیت زدایی منظم یک درمان ارزشمند است که می‌تواند درمانجو را از ترس‌ها و بیزاری‌های ناتوان‌کننده خود رها کند و آنها را قادر سازد تا زندگی پرماجرا و رضایت‌بخشی داشته باشند.