درمان طرحواره رهاشدگی

چگونه طرحواره رهاشدگی را درمان کنیم؟

درمان طرحواره رهاشدگی کار بسیار سختی است اما تغییر آن می‌تواند طعم خوش یک رابطه عاشقانه را به زندگی شما برگرداند. در این مقاله قصد داریم روشهای تغییر و درمان طرحواره رهاشدگی را با هم مرور کنیم. اما قبل از اینکه به سراغ روشهای درمان طرحواره رهاشدگی برویم اجازه بدهید که کمی آن را تعریف کنیم و نشانه‌های آن را با هم مرور کنیم. البته ما در یک مقاله دیگر به صورت مفصل طرحواره رهاشدگی را تعریف کرده‌ایم و درمان آن را توضیح داده‌ایم که می‌توانید برای مطالعه آن به آدرس زیر مراجعه کنید.

طرحواره رهاشدگی چیست؟

تعریف طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی یکی از تله‌های زندگی است که روی روابط عاطفی ما تأثیرات منفی بسیاری می‌گذارد. اگر در دام طرحواره رهاشدگی افتاده باشید سخت بر این باور هستید که روابط عاطفی‌تان به شدت ناپایدار است و دیر یا زود هر آنچه که رشته‌اید پنبه می‌شود و رابطه تمام خواهد شد. برای شما تصور اینکه یک رابطه سرانجام خوبی داشته باشید غیر قابل باور است.

طرحواره رهاشدگی باعث می‌شود همیشه نگران از دست دادن دوستان، خانواده و روابط عاطفی‌تان باشید. وقتی پای طرحواره رهاشدگی در میان باشد مهم نیست که چه شواهدی برای از دست دادن رابطه وجود دارد، شما با کوچکترین نشانه جدایی که گاهی اوقات یک نشانه‌ی خیالی است به شدت آشفته می‌شوید.

طرحواره رهاشدگی مانند طرحواره‌های دیگر شامل باورهایی درباره‌ی خود یا جهان است. افراد دارای طرحواره رهاشدگی می‌توانند بیش از حد احساسی و حساس باشند. آن‌ها «محرک‌های» یا دکمه‌هایی در مورد ارزش خود دارند که توسط افراد دیگر راه‌اندازی می‌شود. این به نوبه خود باعث می‌شود که آنها در روابط بین فردی خود احساس ناامنی کنند.

عموماً کسانی که طرحواره رهاشدگی دارند روزهای خوش رابطه را نمی‌توانند به خوبی تجربه کنند زیرا مدام به عاقبت نافرجام رابطه فکر می‌کنند. ما در این مقاله ابتدا راهبردهای کلی درمان طرحواره رهاشدگی را توضیح می‌دهیم و سپس به صورت اختصاصی هر گام درمان طرحواره رهاشدگی را توضیح می‌دهیم.

راهبردهای درمان طرحواره رهاشدگی

درمان طرحواره رهاشدگی به توانایی شما در یادآوری خاطرات تلخ رهاشدگی دوره کودکی‌تان بستگی دارد. در واقع زمانی که شما به خاطرات زمینه‌ای و اصلی خود دسترسی پیدا کنید می‌توانید درمان طرحواره رهاشدگی را آغاز کنید. زیرا ترک شدن‌ها، تنها ماندن‌ها و غیبت‌های والدینتان در دوره‌ی کودکی زمینه‌ساز شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی بوده‌اند. از این پس به این خاطرات ترومای طردشدگی می‌گوییم.

برای التیام ترومای طردشدگی، بیماران باید ترومای زمینه‌ای را که در شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی نقش دارند، شناسایی کنند. این به حافظه تروما مربوط می‌شود، که توسط آن ما خاطراتی از آسیب‌های زندگی فعلی و همچنین آسیب‌هایی که از والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ خود به ارث برده‌ایم را در خود نگه می‌دارند. چنین آسیب‌هایی زمانی رخ می‌دهند که والدین کودک خردسال را ترک می‌کنند یا کودک احساس می‌کند والدینشان از نظر عاطفی کنارشان نیستند و به آن‌ها توجه کافی نمی‌کنند. کودک احساس می‌کند که رها شده است و حافظه‌ی او این تجربه زندگی را ذخیره می‌کند، مانند فهرستی از تمام رویدادهایی که اتفاق افتاده است.

این تجربه‌ها پیچیده هستند. ما می‌توانیم از آن‌ها چیزهای خوبی یاد بگیریم و عاقل‌تر شویم یا به سادگی آن‌ها را ذخیره کنیم و اجازه بدهیم که مسیر خودشان را طی کنند. در نهایت، آن‌ها می‌توانند آسیب وارد کنند به خصوص زمانی که قادر به پردازش تجربه‌ی آسیب‌زا نیستیم. این تجربه‌ها به شکل خام در سلول‌های حافظه ذخیره می‌شوند. با گذشت زمان ما دیگر از وجود آنها آگاه نیستیم ولی آن‌ها همچنان تأثیرات خود را روی زندگی ما اعمال می‌کنند. در نتیجه برای درمان طرحواره رهاشدگی ما باید از آن‌ها آگاه باشیم.

تروما و سوءاستفاده در سطح سلولی مانند سایر تجربیات ذخیره می‌شود. رویدادهای آسیب‌زا در صورتی که منابع، آگاهی یا پشتیبانی لازم برای پردازش آنها را نداشته باشیم، به شکل خام ذخیره می‌شوند.

سلول‌ها و بافت‌ها اطلاعات را ذخیره می‌کنند. با تغییر بدن، سیستم‌های تشخیص تهدید در مغز می‌توانند فعال شوند. این قسمت از مغز به شدت به لمس، ایمنی و حضور پاسخ می‌دهد. اگر بتوان از تغییر در بدن پشتیبانی کرد، حافظه سلولی را می‌توان بدون نیاز به یادآوری یا حتی درک رویداد آسیب‌زا اصلاح کرد.

برای درمان طرحواره رهاشدگی کاری که ما باید انجام دهیم این است که در سطح ناخودآگاه به آسیب‌ها دسترسی داشته باشیم و آنها را دوباره پردازش کنیم تا بتوان آنها را التیام داد و ادغام کرد تا دیگر به همان روش آسیب‌زا روی ما تأثیر نگذارد. سپس ما با وجود خاطرات مرتبط با تروما می‌توانیم آرامش خود را حفظ کنیم و دیگر نیازی نیست که به آن‌ها فکر کنیم، از آن رها شویم و بر اساس آسیب‌های گذشته به موقعیت‌های فعلی پاسخ دهیم.

این هدفی است که باید به تدریج برای رسیدن به آن تلاش کنیم.

مثال:

شلی با جان، مردی که مدام به او خیانت می‌کند، ازدواج کرده است. او از خیانت‌های جان آگاه است و جان قول می‌دهد که دیگر دست به خیانت نزد، اما او نمی‌تواند سر قول خود بماند. وقتی جان از خانه بیرون می‌رود، شلی می‌داند کجا می‌رود، اما او انکار می‌کند. شلی می‌داند که او دروغ می‌گوید. و غیره. وقتی شلی منتظر است تا جان به خانه بیاید، احساس می‌کند که انگار دوباره کودکی است که منتظر بازگشت مادرش به خانه است.

این تنها مشکل این ازدواج نیست. جان از زنی به زن دیگر می‌رود، به سرعت علاقه خود را از دست می‌دهد و خود را کنار می‌کشد. او شرکای خود را آزمایش می‌کند تا میزان وفاداری آن‌ها را بسنجد. او هرگز آنها را باور نمی‌کند. در نهایت، همه روابط او شکست می‌خورد.

ارزیابی تله زندگی رهاشدگی

اولین قدم برای درمان طرحواره رهاشدگی، این است که متوجه شوید این طرحواره را دارید. پرسشنامه زیر نشان‌دهنده این است که آیا شما از تله زندگی رهاشدگی رنج می‌برید یا خیر. اگر به بیش از 6 مورد از این جملات پاسخ مثبت بدهید، به احتمال زیاد شما دارای این طرحواره هستید.

* خیلی نگرانم کسانی که دوستشان دارم بمیرند یا مرا ترک کنند.

* من به مردم می‌چسبم زیرا می‌ترسم مرا ترک کنند.

* پایه حمایتی ثابتی ندارم.

* من مدام عاشق افرادی می‌شوم که نمی‌توانند به طور متعهدانه کنار من باشند.

* همیشه در زندگی من آدم‌ها آمده‌اند و رفته‌اند.

* وقتی کسی را که دوستش دارم خودش را کنار می‌کشد ناامید می‌شوم.

* آنقدر درگیر این فکر می‌شوم که کسانی که مرا دوست دارند ترکم کنند که خودم آن‌ها را ترک می‌کنم.

* نزدیک‌ترین افراد به من غیرقابل پیش‌بینی هستند. یک دقیقه پیش من هستند و دقیقه دیگر ترکم کرده‌اند.

* من بیش از حد به افراد دیگر نیاز دارم.

* در نهایت، من تنها خواهم بود.

طرحواره رهاشدگی و رابطه عاطفی

بخشی از درمان طرحواره رهاشدگی آگاهی نسبت به تمایل عاشقانه‌ی ما به افرادی است که توسط طرحواره رهاشدگی انتخاب می‌شوند.

افرادی که از تله زندگی رهاشدگی رنج می‌برند، به سوی افرادی کشیده می‌شوند که احتمالاً آنها را رها می‌کنند. آنها از روابط صمیمانه حتی با پارتنرهای متعهد خودداری می‌کنند زیرا می‌ترسند آن شخص را از دست بدهند یا بیش از حد نزدیک شوند و آسیب ببینند.

آنها همیشه نگران هستند که شریک زندگیشان به هر طریقی که شده آن‌ها را ترک کند. آنها نسبت به کارهای جزئی که شریکشان انجام می‌دهد یا می‌گوید بیش از حد واکنش نشان می‌دهند و سریع به این نتیجه می‌رسند که این چیزها به این معنی است که شریکشان آنها را ترک خواهد کرد. آنها مانند جان بسیار حسود و انحصارطلب هستند که همه زنان را از او دور می‌کند.

گاهی اوقات قربانیان تله زندگی رهاشدگی به شریک عاطفی‌شان چسبیده اند و نمی‌توانند دوری از شریک زندگی خود را حتی برای چندین ساعت تحمل کنند.

عدم تشخیص ثبات

گاهی اوقات، این افراد در روابط پایدار و سالم هستند، اما آنها این را درک نمی‌کنند. آنها همچنان محتاط هستند. آنها می‌توانند به گونه‌ای رفتار کنند که دیگران را از خود دور کند. هر زمان که در رابطه به هر نحوی احساس خطر کند، واکنش‌های عاطفی بیش از حدی از خود نشان می‌دهند. شریک زندگی آنها تقریباً همیشه احساس می‌کند که واکنش آنها بسیار قوی است و ممکن است از آن بسیار شگفت‌زده شود.

به عنوان مثال، شما به یک سفر کاری سه روزه می‌روید و همسرتان شما را در فرودگاه بدرقه می‌کند. ناگهان، او شروع به گریه کردن یا فریاد زدن بر سر شما می‌کند. او طوری رفتار می‌کند که انگار ازدواج شما تمام شده است. برای شما به عنوان فردی که در این تله زندگی سهیم نیست، این یک واکنش بیش از حد فوق العاده است.

زندگی با رهاشدگی

افرادی که از این تله زندگی رنج می‌برند به ندرت وقتی تنها هستند احساس خوبی دارند. آنها اغلب احساس اضطراب، افسردگی یا جدایی می‌کنند. آنها مشتاق ارتباط با شخص دیگری هستند. اگر شریکی داشته باشند و او حتی برای یک روز آنها را ترک کند، احساس قطع ارتباط شدیدی را تجربه می‌کنند. این حس تا زمانی که شریک زندگی آنها برگردد ادامه دارد.

منحرف کردن حواس خود از احساس قطع ارتباط بسیار سخت است. همیشه آنجاست، در پس زمینه کمین کرده و در کمین نشسته است. تقریباً هر قربانی تله زندگی فقط برای مدتی می‌تواند حواس خود را پرت کند. اگر در حواس‌پرتی مهارت دارید، می‌توانید برای مدت طولانی‌تری تنها باشید. اگر اینطور نیستید، به زودی مستعد قطع ارتباط، اشتیاق و احساس از دست دادن هستید.

درمان طرحواره رهاشدگی

در زیر مراحل اصلی برای درمان طرحواره رهاشدگی آورده شده است (در مورد آن توضیح داده خواهد شد).

* رهاشدگی دوران کودکی خود را درک کنید.

* احساس رهاشدگی خود را کنترل کنید. حساسیت بیش از حد خود به از دست دادن افراد نزدیک، ترس‌های ناامیدانه شما از تنهایی؛ نیاز شما به چسبیدن به مردم را شناسایی کنید.

* روابط گذشته را مرور کنید و الگوهایی را که تکرار می‌شوند، شناسایی کنید. * مشکلات رهاشدگی را فهرست کنید.

* از پارتنرهای غیرمتعهد، ناپایدار یا دوسوگرا اجتناب کنید، حتی اگر شدیداً به آن‌ها جذب شده باشید.

* وقتی شریکی با ثبات و متعهد پیدا کردید، به او اعتماد کنید. باور کنید که او برای همیشه در کنار شماست و ترک نخواهد کرد.

* به جدایی‌های عادی یک رابطه سالم واکنش نشان ندهید، حسود نشوید یا بیش از حد واکنش نشان ندهید.

رهاشدگی دوران کودکی خود را درک کنید

در گام اول درمان طرحواره رهاشدگی باید استعدادهای زیستی خود را برای ایجاد تله زندگی رهاشدگی در نظر بگیرید. پرسش‌های زیر در شناسایی استعداد ذاتی شما برای رهاشدگی کمک می‌کند؟

• آیا در دوره کودکی جدایی از عزیزانتان برایتان سخت بود؟
• آیا همیشه فردی احساساتی بوده‌اید؟
• آیا شروع مدرسه برایتان سخت بود؟
• به طور کلی آیا مدرسه رفتن را به دلیل اینکه باید از خانه دور شوید دوست نداشتید؟
• آیا برایتان سخت بود که یک شب دور از خانه باشید؟
• آیا زمانی که به محل جدیدی می‌رفتید بیشتر از سایر خواهر و بردارها به والدین خود می‌چسبیدید؟
• آیا وقتی والدینتان برای یک شب از خانه بیرون می‌رفتند واقعاً ناراحت می‌شدید؟
• آیا هنوز برای کنار آمدن با شدت احساسات خود تلاش می‌کنید؟

اگر به اکثر این سؤالات پاسخ مثبت داده باشید، به این معناست که شما به لحاظ زیستی یعنی به خاطر نوع شخصیتی که با آن متولد شده‌اید استعداد تجربه‌ی رهاشدگی را داشته‌اید.

در این صورت ممکن است از درمان طرحواره رهاشدگی سود زیادی ببرید. در مواردی که شدت طرحواره جدی‌تر باشد، روانپزشک ممکن است برای مقابله با احساسات آشفته‌ای که قابل کنترل نیستند، دارو تجویز کند.

شما باید اتفاقاتی را که در شکل‌گیری تله طرحواره‌ رهاشدگی شما در دوران کودکی نقش داشته است شناسایی کنید. برای این کا ر زمانی را پیدا کنید که آزاد باشید و به مکانی آرام و ساکت بروید. هنگامی که آنجا هستید، سعی کنید تصاویری از دوران کودکی خود را در ذهن خود مجسم کنید. طرحواره درمانی به این تکنیک تصویرسازی ذهنی می‌گوید. هنگام تصویرسازی به خاطر داشته باشید که باید اجازه بدهید که خاطرات دوران کودکی آزادانه به ذهن شما وارد شوند. یعنی سعی نکنید که به صورت عمدی یک خاطره را انتخاب کنید.

بهترین نقطه برای شروع تصویرسازی، احساس رهاشدگی شما در حال حاضر است. چشمان خود را ببندید و سعی کنید به یاد بیاورید آخرین بار چه زمانی این احساس رهاشدگی را تجربه کرده‌اید. چه اتفاقی در زندگی شما افتاده بود که باعث آن احساسات شد؟ چه چیزی اکنون آن را تحریک می‌کند؟ مهم است که سعی کنید بر احساسات رهاشدگی نظارت کنید. این بدان معناست که اکنون از احساس رهاشدگی در زندگی خود آگاه شوید. توانایی خود را در تشخیص اینکه چه زمانی طرحواره رهاشدگی شما فعال است افزایش دهید.

آیا طرحواره رهاشدگی به این دلیل فعال می‌شود که شما احساس می‌کنید کاملاً تنها هستید و از خود در برابر احساس از دست دادن محافظت می‌کنید؟ آیا در جایی از زندگی خود از دست دادنی را تجربه می‌کنید؟ این شکست‌ها ممکن است شامل والدین بیمار، ازدواجی که نزدیک به شکست است، همسری که در حال رفتن است یا یک رابطه ناپایدار باشد.

چرخه رهاشدگی را بشناسید

برای موفقیت در درمان طرحواره رهاشدگی و تشخیص تأثیر آن بر زندگی باید آگاه باشید که احساسات مرتبط با رهاشدگی به صورت چرخه‌ای اجرا می‌شوند. برای درک چرخه رهاشدگی به روابط گذشته خود نگاه کنید. آیا می‌توانید الگوهایی در آن‌ها ببینید؟ تمام روابط عاشقانه‌ای که در زندگی‌تان داشتید (اگر می‌توانید) و مشکلاتی که در هر یک از آنها اتفاق افتاده را بنویسید و به این پرسش‌ها پاسخ دهید:

• خیلی چسبنده بودی؟
• آیا شریک زندگی شما بیش از حد پایدار بود یا ناپایدار؟
• آیا آنها را قبل از اینکه بتوانند شما را ترک کنند ترک کردید؟
• آیا به انتخاب پارتنرهای غیرقابل اعتماد به دلیل اینکه جذابیت بالایی دارند ادامه می‌دهید؟
• آیا مالکیت یا حسادت، آنها را از شما دور کرده است؟
• چه الگوهایی را می‌بینید؟
• پاسخ به این پرسش‌ها نمایانگر مشکلاتی هستند که باید در رابطه فعلی یا آینده خود از آنها اجتناب کنید.

وقتی این لیست را تهیه می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که یکی پس از دیگری روابط ناپایدار را پشت سر گذاشته‌اید.

وقتی برای درمان طرحواره رهاشدگی به درمان مراجعه می‌کنید ممکن است رابطه شما با درمانگرتان اولین رابطه‌ای باشد که در آن یک نفر به طور مداوم کنار شماست و شما را ترک نمی‌کند. این نوع رابطه درمانی، احساس ثبات و پایدار بودن را در زندگی شما تقویت می‌کند و می‌تواند بستر مناسبی برای درمان طرحواره رهاشدگی باشد.

از روابط ناپایدار اجتناب کنید

یک گام مهم برای درمان طرحواره رهاشدگی اجتناب از روابط ناپایدار است. با وجود نیروی جاذبه بین شما و این افراد غیر قابل اعتماد و بی‌ثبات، مراقب باشید تا از آنها دوری کنید. شریک زندگی شما نباید نسبت به شما یا رابطه‌تان بی‌تعهد، بی‌ثبات یا دوسوگرا باشد. به دنبال افراد باثبات باشید، نه افرادی که شما را به این سو و آن سو می‌برند.

نچسبید

چسبیدن به پارتنر زندگی نقطه متضاد درمان طرحواره رهاشدگی است. نسبت به جدایی موقت حسادت، چسبندگی یا واکنش بیش از حد نشان ندهید. اگر با یک شریک متعهد و باثبات رابطه خوبی دارید، بیاموزید که تمایل خود را برای واکنش بیش از حد به کوچکترین احساسات عاطفی کنترل کنید. بهترین راه برای رسیدن به این هدف کار روی خودتان است. خواهید دید که منابع زیادی دارید و می‌توانید به تنهایی زنده بمانید، حتی شکوفا شوید.

برخی از روانشناسان برای درمان طرحواره رهاشدگی تهیه فلش کارت را توصیه می‌کنند. استفاده از فلش کارت هر بار که چیزی باعث فعال شدن تله زندگی رهاشدگی شما می‌شود، آن را ضعیف‌تر می‌کند. مثلا:

“در حال حاضر من احساس بدی دارم زیرا همسرم خودش را از من کنار می‌کشد و من در آستانه عصبانیت و چسبندگی هستم. با این حال، می‌دانم که این تله زندگی رهاشدگی من است و کوچکترین شواهدی مبنی بر کناره‌گیری می‌تواند تله زندگی من را راه‌اندازی کند. من باید در نظر داشته باشم که همه افرادی که در روابط خوب هستند می‌توانند هر از گاهی کناره‌گیری کنند و کناره‌گیری بخشی عادی از روابط خوب است.

اگر عصبانی شوم یا خودم را بیشتر از حد به او نیازمند نشان دهم باعث می‌شود که او بیشتر از من دوری کند. او حق داری که گاهی به غار تنهایی خودش برود.

در عوض، من باید به رابطه با همه پیچیدگی‌هایش فکر کنم. من باید آن را به طور کلی ببینم. احساسات من قابل توجیه نیست. در تصویر بزرگ، من و او هنوز در ارتباط هستیم و رابطه خوبی با هم داریم.

بهتر است توجهم را به زندگی خودم معطوف کنم. من باید روی پیشرفت و رشد شخصی خود تمرکز کنم. اگر بتوانم تنهای را تحمل کنم، روابطم بهتر خواهد شد.»

برای درمان طرحواره رهاشدگی چه زمانی به روانشناس مراجعه کنم؟

ما در این مقاله روشهای درمان طرحواره رهاشدگی را به صورت مختصر توضیح دادیم. اما پیشنهاد ما این است که اگر احساس می‌کنید که طرحواره رهاشدگی در شما وجود دارد بهتر است هرچه سریعتر به یک روانشناس مراجعه کنید. هرچند که خودتان می‌توانید به تنهایی برای درمان طرحواره رهاشدگی اقدام کنید اما برای نتیجه‌گیری بهتر به درمانگر مراجعه کنید.