اختلال آگورافوبیا چیست؟ تشخیص و درمان

آیا کسانی را می‌شناسید که از رفتن به مکان‌های خاصی مانند فضاهای بسته یا باز می‌ترسند، از خانه بیرون نمی‌روند، یا هنگامی که در آسانسور یا ماشین قرار می‌گیرند به شدت مضطرب می‌شوند. این افرد ممکن است مبتلا به اختلال آگورافوبیا باشند.

آگورافوبیا یکی از اختلال‌های اضطرابی است. کلمه آگورا یک کلمه یونانی به معنای بازار است و فوبیا به معنای ترس بسیار شدید، بنابراین آگورافوبیا به صورت لغوی به معنای بازارهراسی است.

به صورت تخصصی‌تر آگورافوبیا به معنای ترس از موقعیت‌ها و مکان‌های خاصی است که گاهی اصطلاحاً به آن ترس از مکان‌های باز گفته می‌شود. اما آگورافوبیا صرفاً به ترس از مکان‌های باز محدود نمی‌شود و گاهی اوقات ترس از مکان‌ها و فضاهای بسته را نیز در برمی‌گیرد. در کتب روانشناسی فارسی گاهی اوقات، آگورافوبیا به صورت گذرهراسی ترجمه شده است.

تعریف آگورافوبیا

گذرهراسی باعث ایجاد ترس فراوان و غیرمنطقی از موقعیت‌های خاصی می‌شود. عموماً افرادی که مبتلا به اختلال گذرهراسی می‌شوند می‌ترسند که از خانه بیرون بروند.

به طور کلی فرد از بودن در مکان‌هایی که ممکن است در آن‌ها دچار حمله‌ی اضطرابی شود و نتواند از آن فرار کند یا کمک دریافت کند به شدت می‌ترسد. در واقع او می‌ترسد دچار یک حمله‌ی وحشتزدگی شود و نتواند جان سالم به در ببرد.

افراد مبتلا به گذرهراسی زمانی که در موقعیت استرس زا قرار می‌گیرند اغلب علائم حمله‌ی پانیک، مانند ضربان بالای قلب و حالت تهوع به آن‌ها دست می‌دهد. همچنین ممکن است قبل از اینکه وارد موقعیتی شوند که از آن می‌ترسند، این علائم را تجربه کنند. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند به حدی شدید باشد که افراد از انجام فعالیت‌های روزانه مانند رفتن به بانک یا فروشگاه مواد غذایی اجتناب کنند و بیشتر روز را در خانه‌ بمانند.

نشانه‌های آگورافوبیا

روانشناسان و روانپزشک‌ها برای تشخیص اختلال آگورافوبیا از کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی به نام DSM استفاده می‌کنند. در ادامه ما نشانه‌های تشخیص آگورافوبیا را بر اساس آخرین ویراست DSM یعنی DSM-5 معرفی می‌کنیم:

در اغلب موارد شدید، آگورافوبیا می‌تواند باعث شود که فرد کاملاً خانه‌نشین شود، نتواند خانه را ترک کند و برای خدمات یا کمک جهت تأمین کردن حتی نیازهای اساسی مانند خرید مواد غذایی به دیگران وابسته باشند. دلسردی، افسردگی و همچنین سوءمصرف الکل و داروهای آرامبخش به عنوان راهبردهای درمانی نامناسب در بین افراد مبتلا به آگورافوبیا رایج است.

افراد مبتلا به آگورافوبیا معمولاً عبارتند از:

آگورافوبیا اغلب با حملات پانیک همزمان است. حملات پانیک مجموعه‌ای از علائم است که گاهی در افراد مبتلا به اضطراب و سایر اختلالات سلامت روان رخ می‌دهد. حملات پانیک می‌تواند شامل طیف گسترده‌ای از علائم فیزیکی شدید باشد، مانند:

ما اختلال پانیک و حمله‌ی وحشتزدگی را در یک مقاله دیگر به صورت کامل برای شما تعریف کرده‌ایم که می‌توانید در صورت لزوم به آن مقاله نیز مراجعه کنید و اطلاعات خود را افزایش دهید.

افراد مبتلا به آگورافوبیا ممکن است هر زمان که وارد یک موقعیت استر‌ زا یا ناراحت کننده می‌شوند، حملات پانیک را تجربه کنند، که ترس آن‌ها از قرار گرفتن در یک موقعیت ناراحت‌کننده را بیشتر می‌کند.

میزان شیوع آگورافوبیا

هر سال تقریباً ۷/۱ درصد نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به آگورافوبیا تشخیص داده می‌شوند. زنان دو برابر بیشتر از مردان احتمال دارد که دچار آگورافوبیا شوند.

علت‌های آگورافوبیا

• عوامل مرتبط با خلق‌وخو. ویژگی‌های بازداری رفتاری و روانجوری ارتباط نزدیکی با آگورافوبیا دارند.
• حساسیت اضطرابی. حساسیت اضطرابی یعنی آمادگی برای اعتقاد داشتن به اینکه نشانه‌های اضطراب زیان‌آور هستند نیز ویژگی افراد مبتلا به آگورافوبیا است.
• تروما. رویدادهای ناگوار در کودکی (مثل جدایی و مرگ والدین) و وقایع استرس‌آور دیگر مانند مورد حمله قرار گرفتن و کتک خوردن با شروع آگورافوبیا ارتباط دارند.
• عوامل خانوادگی. افراد مبتلا به آگورافوبیا جو خانواده و رفتار فرزندپروری را به صورتی که با صمیمیت کم و محافظت بیش از حد مشخص می‌شوند توصیف می‌کنند.
• ژنتیک. میزان توارث‌پذیری آگورافوبیا ۶۱ درصد است. در بین اختلالهای اضطرابی آگورافوبیا ارتباط بیشتری با عوامل ژنتیکی دارد.
• طرحواره آسیب‌پذیری. یکی از اصلی‌ترین علت‌های اختلال آگورافوبیا داشتن طرحواره آسیب‌پذیری است. وقتی فردی طرحواره آسیب پذیری به ضرر یا بیماری را دارد عموماً می‌ترسد که اتفاقات ناگوار قریب‌الوقوعی برایش رخ دهد. او همیشه می‌ترسد که مورد حمله قرار بگیرد، بیمار شود، دارایی‌هایش را از دست بدهد و هیچ وقت نمی‌تواند این نگرانی‌ها را از خود دور سازد.

درمان آگورافوبیا

درمان آگورافوبیا معمولاً شامل روان‌درمانی و دارو می‌شود. ممکن است مدتی طول بکشد، اما درمان می‌تواند به بهبود شما کمک کند.

روان‌درمانی. روان‌درمانی شامل کار با یک درمانگر برای تعیین اهداف و یادگیری مهارت‌های عملی برای کاهش علائم اضطراب است. درمان شناختی رفتاری یکی از مؤثرترین اشکال روان‌درمانی برای اختلالات اضطرابی از جمله گذرهراسی است.

به طور کلی یک درمان کوتاه‌مدت مانند درمان شناختی رفتاری بر آموزش مهارت‌های خاص برای تحمل بهتر اضطراب، به چالش کشیدن مستقیم نگرانی‌هایتان و بازگشت تدریجی به فعالیت‌هایی که به دلیل اضطراب از آن‌ها اجتناب کرده‌اید، متمرکز است. از طریق این فرآیند، علائم شما بهبود می‌یابد.

شما می‌توانید یاد بگیرید:

• چه عواملی ممکن است باعث حمله پانیک یا علائم مشابه پانیک شود و چه چیزی آنها را بدتر می‌کند
• چگونه با علائم اضطراب کنار بایید و آن را تحمل کنید
• راه‌هایی برای به چالش کشیدن مستقیم نگرانی‌های خود، مانند احتمال وقوع اتفاقات بد در موقعیت‌های اجتماعی
• اینکه اگر در موقعیت‌ها باقی بمانید، به تدریج اضطراب شما کاهش می‌یابد و می‌توانید این علائم را مدیریت کنید
• نحوه تغییر رفتارهای ناخواسته یا ناسالم از طریق حساسیت‌زدایی که به آن مواجهه‌درمانی نیز گفته می‌شود.

اگر به دلیل ترس از گذرهراسی احساس می‌کنید خانه‌نشین شده‌اید، به دنبال درمانگری باشید که بتواند به شما کمک کند تا گزینه‌های جایگزینی برای قرار ملاقات در مطب پیدا کنید، حداقل در اوایل درمان. او ممکن است پیشنهاد دهد ابتدا شما را در خانه‌تان ببیند یا در جایی که شما آن را یک مکان امن (منطقه امن) می‌دانید ملاقات کند. برخی از درمانگران ممکن است برخی از جلسات را از طریق تلفن، از طریق ایمیل، یا با استفاده از برنامه‌های رایانه‌ای یا رسانه‌های دیگر ارائه دهند.

طرحواره‌درمانی. یکی از اثربخش‌ترین رواندرمانی‌هایی که می‌تواند به رفع نشانه‌ها و علل زیربنایی اختلال گذرهراسی کمک کند طرحواره‌درمانی است.  طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند علت‌های زیربنایی اختلال خود را درک کنید و از طریق تکنیک‌های اثربخشی آن‌ها را از بین ببرید. علاوه بر این طرحواره‌درمانی تلاش می‌کند رویدادهای ناگوار دوران کودکی شما را بررسی کند و به شما کمک کند با آن‌ها کنار بیایید. همچنین طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند از طریق غلبه بر اجتناب خود از موقعیت‌های ترسناک به آنها نزدیک شوید و از طریق گذرهراسی شما درمان شود.

داروها. انواع خاصی از داروهای ضدافسردگی اغلب برای درمان آگورافوبیا استفاده می‌شود و گاهی اوقات داروهای ضداضطراب به صورت محدود استفاده می‌شوند. داروهای ضدافسردگی نسبت به داروهای ضداضطراب در درمان آگورافوبیا مؤثرتر هستند.

• داروهای ضدافسردگی. برخی از داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند فلوکستین (پروزاک) و سرترالین (زولوفت)، برای درمان اختلال هراس با آگورافوبیا استفاده می‌شوند. انواع دیگر داروهای ضدافسردگی نیز ممکن است به طور موثر آگورافوبیا را درمان کنند.
• داروی ضداضطراب. داروهای ضداضطراب به نام بنزودیازپین‌ها آرامبخش‌هایی هستند که در شرایط محدود، پزشک ممکن است برای تسکین موقت علائم اضطراب تجویز کند. بنزودیازپین‌ها معمولاً فقط برای تسکین اضطراب حاد به صورت کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند. از آنجایی که آنها می‌توانند وابستگی ایجاد کنند، اگر مشکلات طولانی‌مدت با اضطراب یا مشکلات سوء‌مصرف الکل یا مواد مخدر داشته اید، این داروها انتخاب خوبی نیستند.

ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا دارو علائم را کاهش دهد. و ممکن است مجبور شوید چندین داروی مختلف را امتحان کنید تا بهترین دارو را پیدا کنید.

شروع و پایان یک دوره داروهای ضدافسردگی می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند که باعث ایجاد احساسات جسمی ناراحت‌کننده یا حتی علائم حمله‌ی پانیک شود. به همین دلیل، احتمالاً پزشک شما به تدریج دوز شما را در طول درمان افزایش می‌دهد و زمانی که احساس می‌کند آماده توقف مصرف دارو هستید، به آرامی دوز شما را کاهش می‌دهد.

طب جایگزین

برخی از مکمل‌های غذایی و گیاهی ادعا می‌کنند که دارای خواص آرام‌بخش و ضداضطراب هستند. قبل از مصرف هر یک از این موارد برای آگورافوبیا، با پزشک خود صحبت کنید. اگرچه این مکمل‌ها بدون نسخه در دسترس هستند، اما همچنان خطرات احتمالی سلامتی را به همراه دارند.

به عنوان مثال، مکمل گیاهی کاوا (kava) که کاوا کاوا نیز نامیده می‌شود، به نظر می‌رسد درمان امیدوارکننده‌ای برای اضطراب باشد، اما گزارش‌هایی از آسیب جدی به کبد، حتی با استفاده کوتاه‌مدت، گزارش شده است. تا زمانی که مطالعات ایمنی دقیق‌تری انجام نشود، از استفاده از هر محصولی که حاوی کاوا است خودداری کنید، به خصوص اگر مشکلات کبدی دارید یا داروهایی مصرف می‌کنید که بر کبد شما تأثیر می‌گذارد.

زندگی با گذرهراسی می‌تواند زندگی را دشوار کند. درمان حرفه‌ای می‌تواند به شما در غلبه بر این اختلال یا مدیریت موثر آن کمک کند تا اسیر ترس‌های خود نشوید.

شما همچنین می‌توانید برای مقابله و مراقبت از خود در صورت ابتلا به گذرهراسی این مراحل را انجام دهید:

• به برنامه درمانی خود پایبند باشید. داروها را طبق دستور مصرف کنید. قرار ملاقات‌های درمانی را حفظ کنید. به طور منظم با درمانگر خود ارتباط برقرار کنید.
• سعی کنید از موقعیت‌های ترسناک اجتناب نکنید. رفتن به مکان‌ها یا قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که باعث ناراحتی شما می‌شوند یا علائم اضطراب را به همراه دارند، سخت است. اما تمرین رفتن به مکان‌های بیشتر و بیشتر می‌تواند آنها را کمتر ترسناک و اضطراب‌زا کند. خانواده، دوستان و درمانگر می‌توانند به شما کمک کنند تا در این زمینه کار کنید.
• مهارت‌های آرامش‌بخش را بیاموزید. با کار با درمانگر خود، می‌توانید یاد بگیرید که چگونه خود را آرام کنید. مدیتیشن، یوگا، ماساژ تکنیک‌های آرام‌سازی ساده‌ای هستند که ممکن است کمک‌کننده باشند. این تکنیک‌ها را زمانی که مضطرب یا نگران نیستید تمرین کنید و سپس در موقعیت‌های استرس‌زا آن‌ها را عملی کنید.
• از مصرف الکل و داروهای تفریحی خودداری کنید. همچنین کافئین را محدود یا از آن اجتناب کنید. این مواد می‌توانند علائم هراس یا اضطراب شما را بدتر کنند.
• از خود مراقبت کنید. به اندازه کافی بخوابید، هر روز از نظر بدنی فعال باشید و از یک رژیم غذایی سالم، شامل مقدار زیادی سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید.
• به یک گروه پشتیبانی بپیوندید. گروه‌های حمایتی برای افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی می‌توانند به شما کمک کنند با دیگرانی که با چالش‌های مشابه روبرو هستند ارتباط برقرار کنید و تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.