اختلال بدشکلی بدنی چیست؟ تشخیص و درمان

اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن (BDD) یا بدشکلی بدن، یکی از اختلال‌های روانی است که در آن فرد زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد نقص‌های ظاهری خود می‌کند. این نقص‌ها اغلب برای دیگران قابل توجه نیست.

افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی نسبت به یک عیب یا نقص ظاهری در خود اشتغال ذهنی فراوانی دارند. این عیب نا نقص ظاهری توسط دیگران قابل مشاهده نیست اما فرد مبتلا شدیداً بر این باور است که عیبی در ظاهر او وجود دارد به عنوان مثال فکر می‌کند که صورتش نامتقارن است. علت اینکه دیگران متوجه آن عیب نمی‌شوند این نیست که آن‌ها دقت نمی‌کنند یا حواسشان نیست بلکه این است که در واقع هیچ عیبی وجود ندارد. به همین دلیل گفته می‌شود که نقایص و عیب‌هایی که فرد در ظاهر خود می‌بیند صرفا‌ً برداشت خود اوست. به این موضوع اصطلاحاً عیب درک‌شده یا خیالی می‌گویند.

اختلال بدشکلی بدنی، گاهی به صورت اختلال بدریخت‌انگاری بدن نیز نامیده می‌شود.

زنان مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی معمولاً بر پوست، باسن، پستان‌ها و پاهایشان تمرکز دارند و مردان مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی بیشتر احتمال دارد که به قد، اندازه‌ی آلت تناسلی، یا موی بدنشان توجه افراطی داشته باشند.

معمولاً بیماران مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی هر روز، ساعت‌های زیادی از وقت خود را صرف تماشای وسواسی خود در آینه می‌کنند تا عیب خود را بررسی کنند. برخی دیگران معمولاً تلاش می‌کنند با پوشیدن لباس‌های گشاد یا آرایش کردن به شکل خاصی عیب‌های خود را بپوشند. عده‌ی دیگری از افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی برای پنهان کردن خود از دید دیگران به طور کلی خانه‌نشین می‌شوند.

نشانه‌های اختلال بدشکلی بدنی به شدت ناراحت‌کننده و آزاردهنده‌اند به طوری که افراد مبتلا به آن بارها به خودکشی فکر کرده‌اند. حدود یک‌چهارم از افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی عموماً تن به جراحی پلاستیک داده‌اند اما متأسفانه جراحی پلاستیک تأثیری بر بدشکلی برداشت‌شده‌ی آن‌ها ندارد. برخی از آن‌ها از پزشک خود شکایت می‌کنند و یا قصد دارند به او آسیب وارد کنند زیرا معتقدند که باعث بدشکلی بیشتر شده است.

اختلال بدشکلی بدنی در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود ولی به طور کلی میزان شیوع آن بسیار اندک و کمتر از یک درصد است. اما در بین زنانی که خواستار جراحی پلاستیک بوده‌اند ۵ تا ۷ درصد آن‌ها مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی تشخیص داده شده‌اند. اختلال بدریخت‌انگاری بدن عموماً در اواخر نوجوانی شروع می‌شود.

تشخیص اختلال‌ بدشکلی بدنی

پس از ارزیابی پزشکی برای کمک به رد سایر شرایط پزشکی، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است برای ارزیابی بیشتر شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.

تشخیص اختلال بدشکلی بدن معمولاً بر اساس موارد زیر است:

• ارزیابی روانشناختی که عوامل خطر و افکار، احساسات و رفتارهای مرتبط با تصور منفی از خود را ارزیابی می‌کند
• سابقه شخصی، اجتماعی، خانوادگی و پزشکی
• علائم و نشانه‌ها

نشانه‌های اختلال بدشکلی بدنی

روانشناس‌ها و روانپزشک‌ها برای تشخیص اختلال بدشکلی بدن از کتاب راهنمای تشخیصی اختلال‌های روانی که توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) منتشر می‌شود استفاده می‌کنند.

علت‌شناسی اختلال بدشکلی بدن

این اختلال بسیار مشابه اختلال وسواس فکری عملی است. بسیاری از افرادی که مبتلا به اختلال بدشکلی بدنی هستند عموماً اختلال وسواس فکری عملی هم دارند. عده‌ای از محققان آن را شکلی از اختلال وسواس فکری عملی می‌دانند. تغییرات مغزی در اختلال بدشکلی بدنی و وسواس فکری عملی نیز مشابه یکدیگر است.

به طور کلی روانشناسان و روانپزشکان به طور دقیق نمی‌دانند که چه چیزی باعث ایجاد اختلال بدشکلی بدنی می‌شود اما علت‌های احتمالی خاصی را در این اختلال شناسایی کرده‌اند.

• بیماری ارثی: یک مطالعه کوچک نشان داده است که عوامل ژنتیکی خاصی ممکن است در اختلال بدشکلی بدنی نقش داشته باشند. این مطالعه خاطرنشان می‌کند که 8 درصد از افراد مبتلا به  BDD، یکی از اعضای نزدیک خانواده‌شان زمانی به این بیماری مبتلا شده است.
• اختلال وسواس فکری اجباری: اختلال بدشکلی بدنی اغلب افرادی را که تشخیص OCD دارند یا یکی از بستگانشان مبتلا به OCD است را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک مطالعه نشان می‌دهد که 8 تا 37 درصد از افراد مبتلا به OCD دارای BDD هستند. عوامل ژنتیکی مشابه ممکن است زمینه‌ساز BDD و OCD باشد، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. همچنین به نظر می‌رسد که BDD به همان درمان OCD پاسخ می‌دهد.
• پردازش بصری و سایر ویژگی‌های مغز: در مطالعه‌ای در سال 2004 که در آن افراد کارهایی را شامل ترسیم اشکال و مشاهده تصاویر انجام می‌دادند، احتمال تمرکز بیش از حد بر جزئیات و درک تحریف‌ها در افراد مبتلا به BDD بیشتر از افراد بدون BDD بود. مشخص نیست که آیا این عوامل ممکن است علت یا نتیجه BDD باشند، اما دانشمندان همچنان آن را منبع معتبری را در نظر می‌گیرند که این عوامل ممکن است در اختلال بدشکلی بدن نقش داشته باشند.
• سطوح پایین سروتونین: دانشمندان سطح سروتونین پایینی را در برخی از افراد مبتلا به BDD  یافته‌اند، اما مشخص نیست که سروتونین چه نقشی دارد. هنگامی که سروتونین به عنوان درمان استفاده می‌شود، به نظر می‌رسد که برخی از نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن را تسکین می‌دهد، اما محققان می‌گویند که ارتباط پیچیده‌ای بین سروتونین و اختلال بدریخت‌انگاری بدن وجود دارد.
• تجربه‌های دوران کودکی: بر اساس یک منبع مورد اعتماد، افرادی که در گذشته متلک یا شرمساری بدن را تجربه کرده‌اند ممکن است دچار BDD شوند. داشتن آگاهی بیشتر از مفاهیم زیبایی و هارمونی نیز ممکن است بر BDD تأثیر بگذارد، اما این مطالعه خاطرنشان می‌کند که این می‌تواند نتیجه‌ی این اختلال باشد تا یک علت.
• آموزش‌هایی که برای ایده‌های خاص زیبایی ارزش قائل می‌شوند نیز ممکن است به توسعه BDD کمک کند، اما برای تأیید این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.

درمان اختلال بدشکلی بدن  (BDD)

• اگر نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن در شما نسبتاً خفیف است، باید برای یک نوعی از رواندرمانی به نام درمان رفتاری شناختی (CBT)، یا طرحواره درمانی اقدام کنید.
• اگر اگر نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن در حد متوسطی است، باید CBT یا طرحواره‌درمانی و نوعی داروی ضدافسردگی به نام مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) به شما پیشنهاد شود.
• اگر اگر نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن در شما شدیدتر است، یا سایر درمان‌ها موثر نیستند، باید رواندرمانی همراه با SSRI به شما پیشنهاد شود.

درمان شناختی رفتاری  (CBT)

درمان شناختی رفتاری می‌تواند به شما در مدیریت علائم BDD با تغییر طرز تفکر و رفتارتان کمک کند.

این رواندرمانی به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید چه چیزی باعث ایجاد نشانه‌های شما می‌شود و روش‌های مختلف تفکر و برخورد با عادت‌های منفی خود را به شما می‌آموزد.

در درمان شناختی رفتاری شما و درمانگرتان در مورد اهداف درمان به توافق خواهید رسید و برای رسیدن به آنها با یکدیگر همکاری خواهید کرد.

CBT  برای درمان BDD معمولا شامل تکنیکی است که به عنوان پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP) شناخته می‌شود.

این شامل رویارویی تدریجی با موقعیت‌هایی است که معمولاً باعث می‌شود با وسواس در مورد ظاهر خود فکر کنید و احساس اضطراب کنید. سپس درمانگر به شما کمک می‌کند تا راه‌های دیگری برای مقابله با احساسات خود در این موقعیت‌ها پیدا کنید تا به مرور زمان بتوانید بدون احساس ترس یا خودآگاهی با آنها کنار بیایید.

همچنین ممکن است برخی اطلاعات خودیاری برای خواندن در خانه به شما داده شود و CBT شما ممکن است بسته به علائم شما شامل کار گروهی باشد.

CBT  برای کودکان و جوانان معمولاً شامل اعضای خانواده یا مراقبان آنها نیز می‌شود.

درمان شناختی رفتاری برای اختلال بدشکلی بدن بر موارد زیر تمرکز دارد:

• به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید چگونه افکار منفی، واکنش‌های عاطفی و رفتارها در طول زمان مشکلات را حفظ می‌کنند
• به چالش کشیدن افکار منفی خودکار در مورد تصویر بدن خود و یادگیری روش‌های انعطاف‌پذیرتر تفکر
• یادگیری روش‌های جایگزین برای رسیدگی به تشریفات برای کمک به کاهش بازبینی خود در آینه، اطمینان‌جویی یا استفاده بیش از حد از خدمات پزشکی
• آموزش رفتارهای دیگر برای بهبود سلامت روانی شما، مانند پرداختن به اجتناب اجتماعی و افزایش مشارکت با حمایت‌ها و فعالیت‌های سالم

طرحواره‌درمانی

طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند زیربنای نشانه‌ها و ریشه‌های اختلال بدشکلی بدنی را هدف درمان قرار دهید. بر اساس طرحواره‌درمانی احتمالاً شما دچار طرحواره‌ی نقص/شرم هستید و از این رو نسبت به خود و ظاهر خودتان احساس خوبی ندارید. طرحواره‌درمانی ردپای طرحواره نقص و شرم را تا دوران کودکی شما پیگیری می‌کند و با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تصویرسازی ذهنی تلاش می‌کند تا نقص و شرم شما را از بین ببرد.

طرحواره‌درمانی به شما کمک می‌کند نیازهای عاطفی خود را به شکل سالم برآورده سازید و خودتان را دوست داشته باشید. در نتیجه طرحواره‌درمانی شما به یک بزرگسال سالم تبدیل می‌شوید که می‌توانید تمامی نشانه‌های خود را به خوبی مدیریت کنید و در راستای زندگی دلخواه خود تلاش کنید.

داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین  (SSRIs)

SSRI ها نوعی داروی ضد‌افسردگی هستند. تعدادی SSRI مختلف وجود دارد، اما فلوکستین بیشتر برای درمان BDD استفاده می‌شود. ممکن است تا 12 هفته طول بکشد تا SSRI ها بر علائم BDD شما تأثیر بگذارند.

اگر این داروها برای شما مؤثر باشند، احتمالاً از شما خواسته می‌شود که آنها را برای چندین ماه ادامه دهید تا نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن شما بهبود یابد و از بازگشت آنها جلوگیری شود.

عوارض جانبی رایج مصرف SSRI ها نیز ممکن است در شما مشاهده شود اما این عوارض اغلب در عرض چند هفته از بین می‌روند.

پزشک در چند هفته اول شما را زیر نظر خواهد داشت. مهم است که به آنها بگویید که آیا به طور خاص احساس اضطراب می‌کنید یا به فکر آسیب رساندن به خودتان هستید. اگر به مدت 6 تا 12 ماه علائم اختلال بدشکلی بدن از بین برود، روانپزشک احتمالاً SSRI ها را قطع خواهد کرد.

این کار با کاهش آهسته دوز در طول زمان انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که علائم شما عود نمی‌کند و از عوارض جانبی ترک دارو (علائم ترک) مانند اضطراب جلوگیری شود.

بزرگسالان کمتر از 30 سال باید هنگام مصرف داروهای SSRI به دقت تحت نظر باشند زیرا ممکن است شانس بیشتری برای ایجاد افکار خودکشی یا تلاش برای آسیب رساندن به خود در مراحل اولیه درمان داشته باشند.

درمان‌های بیشتر

اگر درمان با هر دو CBT و SSRI علائم BDD شما را پس از 12 هفته بهبود نداد، ممکن است نوع دیگری از SSRI یا یک ضد‌افسردگی دیگر به نام کلومیپرامین برای شما تجویز شود.

اگر هیچ بهبودی در علائم خود مشاهده نکردید، ممکن است به یک کلینیک سلامت روان یا بیمارستانی که در زمینه BDD تخصص دارد، ارجاع داده شوید. این خدمات احتمالاً ارزیابی عمیق تری از BDD شما انجام خواهند داد.

آنها ممکن است CBT یا نوع دیگری از درمان و همچنین نوع متفاوتی از داروهای ضدافسردگی را به شما پیشنهاد دهند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

اختلال بدشکلی بدن مستلزم درمان توسط یک متخصص سلامت روان مانند یک روانشناس باتجربه است. اما شما می‌توانید برخی از کارها را برای برنامه درمانی خود انجام دهید، مانند:

• به برنامه درمانی خود پایبند باشید. از جلسات درمانی غافل نشوید، حتی اگر تمایلی به رفتن ندارید. حتی اگر احساس خوبی دارید، به مصرف داروهای خود ادامه دهید. اگر مصرف دارو یا رواندرمانی خود را قطع کنید، علائم ممکن است عود کنند. همچنین ممکن است با قطع ناگهانی یک دارو علائمی شبیه ترک را تجربه کنید.
• در مورد اختلال خود بیاموزید. آموزش در مورد اختلال بدشکلی بدن می‌تواند به شما قدرت دهد و به شما انگیزه دهد تا به برنامه درمانی خود پایبند باشید.
• به علائم هشداردهنده توجه کنید. با روانشناس خود کار کنید تا بدانید چه چیزی ممکن است باعث ایجاد علائم شما شود. برنامه‌ریزی کنید تا بدانید در صورت بازگشت علائم چه کاری انجام دهید. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در علائم یا احساس خود با روانشناس خود تماس بگیرید.
• استراتژی‌های آموخته‌شده در درمان را تمرین کنید. در خانه، مهارت‌هایی را که در طول درمان یاد می‌گیرید، به طور منظم تمرین کنید تا به عادت‌های قوی‌تری تبدیل شوند.
• از مواد مخدر و الکل خودداری کنید. الکل و داروهای تفریحی می‌توانند علائم را بدتر کنند یا با داروها تداخل داشته باشند.
• فعال شدن. فعالیت بدنی و ورزش می‌تواند به مدیریت بسیاری از علائم مانند افسردگی، استرس و اضطراب کمک کند. پیاده‌روی، آهسته دویدن، شنا کردن، باغبانی یا انجام فعالیت بدنی دیگری که از آن لذت می‌برید را در نظر بگیرید. با این حال، از ورزش بیش از حد به عنوان راهی برای رفع نقص درک‌شده خودداری کنید.

مقابله و حمایت

• با روانشناس خود در مورد بهبود مهارت‌های مقابله‌ای خود و راه‌های تمرکز بر شناسایی، نظارت و تغییر افکار و رفتارهای منفی در مورد ظاهر خود صحبت کنید.

این نکات را برای کمک به مقابله با اختلال بدشکلی بدن در نظر بگیرید:

• یک دفترچه یادداشت داشته باشید. این کار می‌تواند به شما کمک کند افکار، احساسات و رفتارهای منفی را بهتر شناسایی کنید.
• منزوی نشوید. سعی کنید در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید و به طور منظم با دوستان و خانواده که می‌توانند به عنوان پشتیبان سالم عمل کنند دور هم جمع شوید.
• از خود مراقبت کنید. سالم غذا بخورید، فعالیت بدنی داشته باشید و خواب کافی داشته باشید.
• به یک گروه پشتیبانی بپیوندید با دیگرانی که با چالش‌های مشابه روبرو هستند ارتباط برقرار کنید.
• روی اهداف خود متمرکز بمانید. بهبودی یک فرآیند مداوم است. با در نظر داشتن اهداف بهبودی خود، انگیزه خود را حفظ کنید.
• آرامش و مدیریت استرس را یاد بگیرید. سعی کنید تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق را تمرین کنید.
• وقتی احساس ناراحتی یا ناامیدی می‌کنید، تصمیمات مهمی نگیرید. ممکن است واضح فکر نکنید و بعداً از تصمیمات خود پشیمان شوید.

آماده شدن برای قرار ملاقات با روانشناس یا روانپزشک

اگرچه ممکن است شروع به صحبت با پزشک عمومی در مورد نگرانی‌های خود کنید، احتمالاً برای ارزیابی بیشتر و درمان تخصصی به یک متخصص سلامت روان مانند روانپزشک یا روانشناس ارجاع خواهید شد.

قبل از قرار ملاقات، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائمی که شما یا خانواده‌تان متوجه شده‌اید و مدت زمان آنها. از دوستان یا اعضای خانواده بپرسید که آیا در مورد رفتار شما و آنچه که متوجه شده‌اند احساس نگرانی کرده‌اند.
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله وقایع آسیب‌زا در گذشته و هر عامل استرس‌زای فعلی. در مورد سابقه پزشکی خانواده خود، از جمله هرگونه سابقه بیماری روانی مانند اختلال بدشکلی بدن و اختلال وسواس فکری-عملی اطلاعات کسب کنید.
• اطلاعات پزشکی، از جمله سایر شرایط سلامت جسمی یا روانی که در تشخیص داده شده است.
• تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله نام و دوز هر دارو، گیاه، ویتامین یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.

برخی از سوالات اساسی برای پرسیدن از روانشناس یا روان‌پزشک عبارتند از:

• به نظر شما چه چیزی به احتمال زیاد باعث نشانه‌های اختلال بدشکلی بدن من می‌شود؟
• سایر علت‌های احتمالی نشانه‌های من چیست؟
• آیا رفتاردرمانی می‌تواند مفید باشد؟
• آیا داروهایی وجود دارد که ممکن است کمک کند؟
• درمان چه مدت طول می‌کشد؟
• برای کمک به خودم چه کنم؟
• آیا بروشور یا کتابی وجود دارد که بتوانم مطالعه کنم؟
• آیا وب‌سایتی وجود دارد که بتوانید آنها را معرفی کنید؟

انتظاری که باید از روانشناس و روانپزشک داشته باشید:

روانشناس یا روانپزشک ممکن است از شما سوالاتی بپرسد، مانند:

• آیا نگران ظاهر خود هستید؟
• اولین بار از کی شروع به نگرانی در مورد ظاهر خود کردید؟
• زندگی روزمره شما چگونه تحت تأثیر علائم شما قرار می‌گیرد؟
• هر روز چقدر زمان صرف فکر کردن به ظاهر خود می‌کنید؟
• چه درمان دیگری داشته‌اید؟
• چه عمل‌های زیبایی انجام داده‌اید؟
• چه چیزی را برای احساس بهتر یا کنترل علائم خود به تنهایی امتحان کرده‌اید؟
• چه چیزهایی حال شما را بدتر می‌کند؟
• آیا دوستان یا خانواده در مورد خلق و خو یا رفتار شما نظر داده‌اند؟
• آیا شما بستگانی دارید که به بیماری روانی مبتلا شده باشند؟
• چه چیزی از درمان می‌خواهید؟
• چه داروها، گیاهان دارویی یا مکمل‌های دیگری مصرف می‌کنید؟

روانشناس بر اساس پاسخ‌ها، علائم و نیازهای شما سؤالات بیشتری می‌پرسد. آماده‌سازی و پیش‌بینی سوالات به شما کمک می‌کند تا از زمان قرار خود نهایت استفاده را ببرید.