چیدمان و دکوراسیون اتاق رواندرمانی

“ما ساختمان‌های خود را شکل می‌دهیم و پس از آن آنها به ما شکل می‌دهند.

وینستون چرچیل

چیدمان و تزئینات اتاق رواندرمانی یکی از اولین سؤالاتی است که روان‌درمانگر تازه وارد باید به آن پاسخ دهد: چگونه اتاق رواندرمانی را تزئین کنیم؟

وقتی درمانگر بداند که در خدمت روح است – و این نگرش نیازی به بیان ندارد – اتاق رواندرمانی به فضای مقدس تبدیل می‌شود، ساعت به زمان مقدس تبدیل می‌شود و این روند به بهترین شکل به یک آیین تبدیل می شود.

چیدمان و دکوراسیون اتاق رواندرمانی

در حالی که روانکاوان اواسط قرن بیستم اغلب بر این نوع سؤالات مربوط به محیط رواندرمانی و «چارچوب‌های درمان» تمرکز می‌کردند (به عنوان مثال، لنگز، 1973 را ببینید)، ادبیات رواندرمانی معاصر راهنمایی کمی در مورد این موضوع ارائه می‌دهد.

در آموزش تحصیلات تکمیلی خودم، تنها بحثی که در مورد چیدمان فیزیکی اتاق رواندرمانی داشتم، مربوط به ایمنی درمانگر بود. استاد خوش نیت من، کارشناس خشونت مراجع در رواندرمانی، پیشنهاد کرد که درمانگر نزدیکتر از بیمار به در بنشیند – تا از آسیب احتمالی جلوگیری شود.

من از این بحث ناراضی بودم، یعنی به این دلیل که نوری منفی بر بیماران رواندرمانی می‌افکند و همچنین به این دلیل که درباره بسیاری از تصمیمات دیگری که باید در رابطه با دکوراسیون دفتر گرفته شود چیزی بیان نمی‌شود.

به نظر می‌رسد برای برخی این سؤال که چگونه اتاق رواندرمانی را باید تزئیین کرد یک فکر پیش پا افتاده است یا اینکه ابتدا آن را تزئین می‌کنند سپس به سؤال فوق فکر می‌کنند. برخی دیگر به شیوه‌ی بسیار معمولی مانند چگونگی تزئین اتاق نشیمن با آن برخورد می‌کنند. اما فضای اتاق رواندرمانی فضایی تقدس‌یافته است – در آن واحد بازتابی از خود درمانگر و محیطی است که کار ممتاز روان‌درمانی در آن انجام می‌شود. به نظر من طراحی آن باید با دقت و توجه انجام شود.

در زیر، من نظراتی را در مورد طراحی و دکوراسیون فضای اتاق رواندرمانی ارائه می‌کنم، با هدف خاص کمک به درمانگران جوان که در مورد ترتیبات اداری خود فکر کنند. اعتراف می‌کنم که یک سنت‌گرای روان‌درمانی هستم، و آنچه در اینجا ارائه می‌شود، قوانین الهی در مورد اتاق رواندرمانی نیست، بلکه صرفاً مجموعه‌ای از پیشنهادات صرف است. می‌دانم که برخی از درمانگران با تجربه و محترم ممکن است با برخی یا همه این نظرات مخالف باشند.

سالی آگوستین، دکترا، روانشناس محیطی و طراحی کاربردی و بنیانگذار  Design with Science (طراحی با علم) که یک شرکت مشاوره بین‌المللی است، توضیح می‌دهد: «فضا باید چیزی باشد که از شما در تلاش برای دستیابی به اهداف خاص حمایت کند. او می‌گوید که برای مطب‌های درمانی، این به معنای ایجاد یک محیط آرام و با طراوت برای متعادل کردن کار ذهنی و عاطفی شدید درمان است.

تحقیقات انجام شده توسط اس. دولین، روانشناس محیطی، از کالج کانکتیکات، و محقق برنامه‌ریزی شهری، و جک ال. ناسار، دکترای دانشگاه ایالتی اوهایو، نشان می‌دهد که دفاتر درمانی که به خوبی طراحی شده‌اند، راحتی، شخصی‌سازی و نظم را در خود دارند.

در تحقیقات خود که واکنش افراد به 30 عکس از مطب‌های واقعی درمانی را بررسی کردند، معلوم شد هر چه یک فضا این ویژگی‌ها را بیشتر نشان دهد – عناصر دنج مانند صندلی‌های راحت و بالش‌های نرم، آثار جذاب مانند آثار هنری و آراستگی – مردم احساس بهتری نسبت به مطب‌ها و درمانگران داشتند (روانشناسی حرفه‌ای: تحقیق و عمل، 2012).

آگوستین می‌گوید علاوه بر این، طراحی خوب اتاق رواندرمانی باید غریزه انسان برای محافظت از خود و قلمرو را در نظر بگیرد – ویژگی‌ای که ممکن است به‌ویژه برای درمانجویان آسیب‌پذیر مهم باشد. او می‌گوید: «به هر حال ما حیوان هستیم. ما زمانی بهترین کار ذهنی خود را انجام می‌دهیم که کمی احساس محافظت کنیم».

چیدمان صندلی

از آنجایی که رواندرمانی در حالت نشسته انجام می‌شود، می‌توان گفت تنها نیاز لازم برای فضای کار رواندرمانی داشتن دو صندلی است. بنابراین یک رواندرمانگر از این دنیا چی‌ می‌خواد؟ دو تا صندلی چوبی که با درمانجویش به گفتگو بنشیند. با این حال، برخی از درمانگران از لحاظ تاریخی ترجیح می‌دهند که بیمار روی کاناپه بنشیند یا دراز بکشد، زیرا دیدگاه‌ آن‌ها در رواندرمانی به ریشه‌های روانکاوی برمی‌گردد.

دریافته‌ام که بسیاری از بیماران مسن‌تر انتظار دارند یک کاناپه در اتاق مشاوره ببینند، در حالی که بیماران جوان‌تر آن را به‌عنوان ویژگی تعیین‌کننده فضای روان‌درمانی نمی‌دانند، که نشان می‌دهد شاید گرایش نشستن روی تغییر کرده و به سمت وجود دو صندلی حرکت کرده است.

در اتاق رواندرمانی باید از ترتیبی که در آن درمانگر روی یک صندلی راحت یا آراسته بنشیند و بیمار روی صندلی با کیفیت کمتر بنشیند، اجتناب کرد. یک انحراف قابل توجه از این پیشنهاد در دفتر روانکاو محترم مایکل ایگن است که بیمارانش را روی صندلی تاشو فلزی قرار می‌دهد (زیمرمن، 2016).

ارتفاع صندلی‌های اتاق رواندرمانی نیز مهم است. درمانگر و درمانجو باید بتوانند به راحتی تماس چشمی برقرار کنند بدون اینکه احساس کنند که درمانگر به بیمار «از پایین یا بالا نگاه می‌کند». قرار دادن صندلی‌ها مستقیماً در مقابل یکدیگر ممکن است ایده‌آل نباشد.

برای جلوگیری از یک ترتیب تقابلی، کمی زاویه دادن به صندلی‌ها ایده‌ی خوبی است و ترجیح داده می‌شود. در کار خود با بیماران اسکیزوفرنی، آریتی (1974) پیشنهاد کرد که درمانگر به جای اینکه مستقیماً روبروی بیمار باشد، روی یک صندلی در کنار بیمار بنشیند – تا به ایجاد یک رابطه همسو و قابل اعتماد کمک کند.

فاصله بین درمانگر و درمانجو در حالت ایده‌آل باید برای درگیر شدن در مکالمه راحت باشد – نه خیلی نزدیک و نه خیلی دور. من حدود شش فوت (تقریباً کمی بیشتر از نیم‌متر) را پیشنهاد می‌کنم. درمانگر باید از ترتیبی که در آن کاملاً در سراسر اتاق از بیمار در فاصله 10 یا 12 فوتی (تقریباً یک متر) بنشیند اجتناب کند.

این مقدار ممکن است این حس را در بیمار ایجاد کند که درمانگر می‌خواهد از مشکلات یا تجربیات بیمار فاصله بگیرد. (به نظر من در فرهنگ ما فاصله یک‌متری بهتر از نیم‌متر است، هم به دلیل مسائل نزدیک بودن منطقی از جنس مخالف و هم اینکه در فرهنگ ما معمولاً فقط در مهمانی‌ها افراد تا این حد به هم نزدیک می‌شوند).

برای حمایت از نیاز افراد به کنترل، صندلی‌هایی را در نظر بگیرید که قابل جابجایی باشند یا به اندازه‌ای بزرگ باشند که به افراد اجازه دهند به این طرف یا طرف دیگر جابجا شوند و فاصله بین خود و درمانگر را تنظیم کنند. اگر هر یک از درمانجویان شما سابقه خشونت فیزیکی دارند، مطمئن شوید که صندلی‌ها به اندازه کافی سنگین هستند که نتوان آنها را به راحتی بلند و پرتاب کرد.

محققان طراحی محیطی اضافه می‌کنند که صندلی‌هایی با پشتی هم‌اندازه با ارتفاع شانه‌ها می‌توانند احساس محافظت را تسهیل کنند. راه‌های دیگر برای ارتقای احساس امنیت شخصی عبارتند از قرار دادن گیاه در پشت صندلی و قرار دادن صندلی‌ها به طوری که درمانجویان بتوانند در را ببینند.

استفاده از میز

روان‌درمانگر معمولاً یک میز در دفتر خود دارد تا روی یادداشت‌ها کار کند، از رایانه استفاده کند و منظم بماند. در اینجا مهم است که میز به گونه‌ای چیده شود که در روند رواندرمانی اختلال ایجاد نکند.

لانگز (1973) خاطرنشان می‌کند که “برخی از درمانگران خود را پشت میز پنهان می‌کنند و از این طریق نیاز نامناسب خود را برای محافظت در برابر بیمار به او اطلاع می‌دهند” (ص 44). به نظر من، هیچ بهانه‌ای برای درمانگری که میز را به این شکل قرار می‌دهد وجود ندارد. چنین ترتیبی برای حسابداران و وکلا مناسب است، اما نه برای حرفه‌ای که بیشتر به طور کامل با زندگی عاطفی انسان سر و کار دارد.

میز عسلی

اغلب، درمانگران یک میز عسلی کوچک را بین خود و درمانجو قرار می‌دهند. میز به عنوان مکانی برای وسایل شخصی بیماران مانند تلفن همراه، کلید ماشین و غیره و همچنین یادآور مرزهای مناسب و واقعی بین درمانگر و بیمار است، هرچند ضروری نیست.

تحقیقات نشان می‌دهد که میزهای گرد از ارتباط و حس کنترل بهتری نسبت به میزهای مربع یا مستطیل پشتیبانی می‌کنند.

دیپلم و گواهینامه

مرسوم است که درمانگران برخی از مدارک و گواهینامه‌ها را در اتاق رواندرمانی خود آویزان می‌کنند، اگرچه برخی از درمانگران ترجیح می‌دهند این کار را انجام ندهند.

به نظر من، درمانگر باید از آویزان کردن یا نمایش بیش از حد گواهینامه‌ها خودداری کند، به خصوص اگر آنها را مستقیماً پشت سر او به دیوار آویزان کنند. چنین ترتیباتی ممکن است ناامنی‌های خود درمانگر را آشکار کند، انگار او باید به عنوان “متخصص قدرتمند” دیده شود. توصیه کلی من این است که یکی از مهمترین مدارک تحصیلی یا گواهینامه‌ها را دور از دید بیمار آویزان کنید یا از آویزان کردن آنها به طور کلی خودداری کنید.

اثرات شخصی

در مورد مناسب بودن وسایل شخصی درمانگر و تاثیرات آن در فضای رواندرمانی نظرات مختلفی وجود دارد. در حالی که شیوه رواندرمانی فروید اغلب به‌طور نامناسبی به عنوان یک «لوح خالی» توصیف می‌شود، اتاق رواندرمانی کار او مملو از ظرافت‌های مختلف و آثار باستانی مورد علاقه شخصی‌اش بود.

با این حال، در نمایش عکس‌هایی که مستقیماً با زندگی درمانگر مرتبط است، باید احتیاط کرد، به عنوان مثال، عکس‌های خانواده، همسر، حیوانات خانگی، تعطیلات و غیره. مانند هر چیزی که در مطب روان‌درمانی قرار دارد، جلوه‌های شخصی تخیلات و احساسات را در هر دو بیمار (درمانگر و درمانجو) برمی‌انگیزد. و درمانگر باید خود از پیامدهای این ترتیب آگاه باشد.

من همچنین می‌گویم که درمانگران باید از نمایش اموال گران‌قیمت در فضای رواندرمانی اجتناب کنند، به ویژه آن دسته از درمانگرانی که با جمعیت‌های محروم و فقیر کار می‌کنند.

آثار هنری آرام و تسکین‌دهنده را می‌توان برای ایجاد حواس‌پرتی مثبت و وفقه ایجاد کردن از بحث در مورد موضوعات مهم به نمایش گذاشت. چشم‌اندازهای تپه‌ها و مراتع یکی از پیشنهادات است.

گل‌ها و گیاهان

فروید به درمانگران پیشنهاد داد که در مطب خود از گل‌ها استفاده کنید و اظهار داشت: “گل‌ها آرامش‌بخش هستند. آنها نه احساسات دارند و نه درگیری.” البته این موضوع یک ترجیح شخصی است. با این حال، متوجه شده‌ام که بیماران از بو و دیدن گل‌های تازه لذت می‌برند. در مورد تنگ ماهی هم همین‌طور. حفظ یک موجود زنده در فضای اداری به آن احساس سرزندگی می‌دهد.

با این حال، نگهداری گل‌های مصنوعی ممکن است توصیه نشود. حتی بدتر از آن گل‌های در حال مرگ یا تنگ ماهی کثیف.

نور و روشنایی

بهترین نور برای اتاق رواندرمانی نور طبیعی و درخشان خورشید است که توانایی آرام‌بخشی بسیاری دارد. اما در شهرهای بزرگ همیشه امکان استفاده از نور طبیعی وجود ندارد.

دکترGum  می‌گوید: اگر اتاق رواندرمانی شما فاقد پنجره است، از چراغ‌های روی زمین و رومیزی با نور ملایم به جای لامپ فلورسنت بالای سر استفاده کنید تا احساس راحتی داشته باشید. برخی از لامپ‌ها حتی نور طبیعی را شبیه‌سازی می‌کنند که می‌تواند فضای مثبت دفاتر بدون پنجره را تقویت کند.

حواس‌پرتی مثبت

تنگ ماهی در مطب‌های پزشکی و اتاق رواندرمانی تا حدودی کلیشه‌ای هستند، اما ممکن است دارای شایستگی تجربی باشند – آنها نمونه‌ای از به اصطلاح «حواس‌پرتی‌های مثبت» هستند، پدیده‌ای که در بسیاری از مطالعات تحقیقاتی به آن اشاره شده است (به منابع زیر مراجعه کنید). نگاهی به تنگ، یا دیدن مناظر جذاب دیگر می‌تواند مهلتی برای صحبت در مورد مسائل مهم ایجاد کند.

آگوستین می‌گوید: «شما نماهایی می‌خواهید که شما را به سمت خود بکشانند و به بخشی از مغزتان که باید تمرکز کند، یک استراحت کوتاه بدهد.

نه خیلی فانتزی، نه خیلی کهنه

دکتر گام می‌افزاید: هنگام انتخاب مبلمان و تزئینات برای اتاق رواندرمانی خود، جمعیت‌شناسی درمانجو را در نظر داشته باشید. به طور کلی، مردم با طیف متوسطی از اثاثیه احساس راحتی می‌کنند – وسایلی که خیلی شیک یا گران نیستند، اما ارزان یا کهنه هم نیستند.

Gum  می‌گوید: «اگر مواد بسیار گران‌قیمتی وارد می‌کنید اما درمانجویان شما در بالای طیف اجتماعی-اقتصادی نیستند، می‌توانید مردم را از خود دور کنید. برعکس، اثاثیه قدیمی یا بد ساخته شده باعث می‌شود به نظر برسد که شما خوب نیستید – ارسال پیام اشتباه به درمانجویان.

آثار هنری

استفاده از آثار هنری در اتاق رواندرمانی می‌تواند یک ایده‌ی بسیار خوب و عالی برای اتاق رواندرمانی است. اما باید در استفاده از آثار هنری مانند عکس‌ها، تابلوها و … با احتیاط عمل کرد.

اثر هنری مناسب مبتنی بر طبیعت می‌تواند راهی را به درمانجویان بدهد تا به موقعیت‌های زندگی فکر کنند. استفاده از تصویرهایی که منظره‌ای آرام را نشان می‌دهد یا تصویر نیمکتی در یک باغ می‌تواند بسیار دلپذیر و زیبا باشد.

این تصویرها به درمانجویان اجازه می‌دهند تا با تصاویر ارتباط ذهنی برقرار کنند. اما، آگوستین هشدار می‌دهد، از تصاویر گیج‌کننده طبیعت، آشفته یا پیچیده اجتناب کنید. او می‌گوید: “شما می‌خواهید به صحنه‌ای نگاه کنید که ورود به آن راحت باشد.”

دستمال کاغذی

توصیه می‌شود که درمانگر یک جعبه دستمال کاغذی را در اتاق رواندرمانی داشته باشد. توصیه می‌کنم آنها را در دسترس محل بیمار قرار دهید تا بیمار مجبور نباشد از جایش بلند شود و در اتاق راه برود. این که آیا جعبه دستمال کاغذی را مستقیماً به بیمار با چشمان اشک‌آلود تحویل دهیم یا منتظر بمانیم تا خودش به آنها دست پیدا کند، سؤال جالبی است و مطمئناً برای تجزیه و تحلیل آماده است.

همچنین در صورت وجود دستمال کاغذی باید سطل زباله وجود داشته باشد تا بیمار بتواند آنها را دور بریزد.

نظافت و سازماندهی

درمانگران معمولاً کارشان را به خوبی انجام می‌دهند تا اتاق رواندرمانی خود را مرتب و منظم نگه دارند، اگرچه در کمال تعجب، من برخی از مطب‌ها را دیده ام که کاملاً آشفته هستند. چنین بی‌سازمانی احتمالاً باعث کاهش اعتماد بیمار به شایستگی و توانایی درمانگر برای سازماندهی ذهنی می‌شود.

نتیجه

اتاق رواندرمانی، از بسیاری جهات، محور خود درمان است. دکوراسیون و طراحی دفتر، جنبه‌هایی از زندگی و شخصیت خود درمانگر را آشکار می‌کند، و سوالات پیرامون فضای فیزیکی باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد، هم توسط درمانگر به صورت فردی و هم در چارچوب رواندرمانی.

یادداشت نویسنده: کتاب اخیر سباستین زیمرمن، M.D.، با عنوان Fifty Shrinks، نگاهی نادر به دفتر 50 روان درمانگر مختلف – از جمله برخی از تحلیلگران برجسته مانند اتو کرنبرگ و مارتین برگمان – ارائه می‌دهد. خواندن آن را برای هر کسی که علاقه‌مند به محیط روان‌درمانی فیزیکی است، ضروری می‌دانم.

References

Arieti, S. (1974). The interpretation of schizophrenia. Basic Books.

Langs, R. (1973). The technique of psychoanalytic psychotherapy (Vol. 1). Aronson.

Zimmerman, S. (2016). Fifty shrinks (2nd ed.). Author.