یکی از دغدغه‌های تمامی دانشجویان روانشناسی یادگیری مقاله نویسی و مطالعه پژوهش‌ها است. تحقیق بخش هیجان‌انگیز و مایه حیات روانشناسی است. آشنایی با اصول کلی مقاله نویسی و تحقیق به شما کمک می‌کند در جریان اصلی روانشناسی قرار بگیرید.
اهمیت مقاله نویسی
شما چه دانشجوی کارشناسی باشید، چه ارشد یا در حال تحصیل در دوره‌ی دکتری خود باشید به صورت اجتناب‌ناپذیری باید مقاله نویسی را یاد بگیرید. مقاله نویسی موضوعی است که در تمام دوران تحصیل دست از سر شما بر نمی‌دارد. به عنوان مثال، یکی از تکالیف کلاسی در طول ترم نوشتن یک مقاله در مورد سرفصل‌های آموزشی است. همچنین در پایان هر مقطع تحصیلی دانشجویان روانشناسی باید روی یک موضوع تحقیقاتی مطالعاتی انجام بدهند و تحت عنوان پایان نامه آن را به استاد راهنما و دانشگاه خود تحویل دهند.
دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری علاوه بر پایان نامه باید حداقل یک مقاله علمی – پژوهشی نیز در یکی از مجلات معتبر و مورد تأیید وزارت علوم چاپ کنند.
یکی دیگر از مراحل تحصیلی که داشتن مقاله امتیاز بزرگی محسوب می‌شود مصاحبه دکتری است. به طور معمول، بعد از قبول شدن در آزمون دکتری، داوطلبان پذیرفته‌شده در آزمون، برای ورود به دانشگاه باید امتیاز لازم را در یک مصاحبه‌ی علمی کسب کنند. در این مصاحبه، داشتن مقاله بیشترین امتیاز را دارد. بنابراین، از لحظه‌ی ورود به دانشگاه تا انتهای تحصیلات و به عبارت دیگر تا هر زمانی که در دنیای آکادمیک حضور داشته باشید، به طور مکرر باید درگیر مقاله نویسی باشید.
اما مشکل عمده‌ای که در مورد مقاله وجود دارد این است که اصولاً مقاله نویسی به دانشجویان آموزش داده نمی‌شود و آنها مجبورند که به صورت آزمون و خطا مهارت‌های مورد نیاز نوشتن مقاله را یاد بگیرند.
ما در این مقاله، تلاش خواهیم کرد که آموزش مقاله نویسی را به صورت گام به گام برای شما توضیح دهیم. منبع اصلی این مقاله، دستورالعمل‌های انجمن روانشناسی آمریکا برای مقاله نویسی است. انجمن روانشناسی آمریکا معتبرترین سازمان روانشناسی است که معمولاً خط مشی‌های آن در تمامی دانشگاه‌های دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این انجمن تلاش کرده است که نحوه گزارش نتایج مطالعات علمی در حوزه روانشناسی را به صورت یک چارچوب استاندارد تبدیل کند تا هم یادگیری نحوه ارائه گزارش مطالعات آسان شود و هم اینکه مقاله‌های منتشرشده چارچوب استانداری داشته باشند تا نظم‌دهی و سازماندهی به آنها امکان‌پذیر باشد.
برویم سر اصل مطلب.
آیا در این ترم روی یک مقاله تحقیقاتی روانشناسی کار می کنید؟ خواه این اولین مقاله تحقیقاتی شما باشد یا نباشد، کل این فرآیند در ابتدا می‌تواند کمی سخت به نظر برسد. دانستن اینکه فرآیند تحقیق را از کجا شروع کنید می‌تواند کارها را بسیار آسان‌تر کند و از میزان استرس آن بکاهد.
نکات زیر به شما در سازماندهی تحقیق و بهبود مقاله‌تان کمک می‌کند. در حالی که یک مقاله تحقیقاتی در ابتدا می تواند بسیار ترسناک باشد، اگر آن را به مراحل قابل کنترل‌تر تقسیم کنید، چندان ترسناک نیست.
مراحل مقاله نویسی
- انتخاب موضوع
- انتخاب نوع مقاله
- تعیین استراتژی
- نوشتن طرح کلی مقاله
گام اول: انتخاب موضوع
با انتخاب یک ایده خوب برای مقاله تحقیقاتی خود شروع کنید
بعد از تصمیم‌گیری در مورد نوشتن مقاله‌ای که قصد دارید روی آن کار کنید نوبت به انتخاب موضوع می‌رسد. البته هنگامی که دانشجو هستید و قصد دارید ادامه تحصیل بدهید مقاله نویسی انتخابی نیست. وظیفه‌ی شماست. انتخاب موضوع، برای تازه‌کارها و حتی برای کسانی که قبلاً تجربه‌ی مقاله نویسی داشته‌اند احتمالاً دشوارترین مرحله است. البته در برخی موارد استادتان به شما لطف می‌کند و موضوعی را در اختیار شما قرار می‌دهد یا اینکه یک موضوع کلی مشخص می‌کند و از شما می‌خواهد که روی آن تمرکز کنید.
اما بیایید کمی صادقانه با موضوع برخورد کنیم، احتمال اینکه استادتان به شما موضوع بدهد به اندازه احتمال پیدا کردن گوجه‌سبز در قطب شمال است. بنابراین، انتخاب موضوع، بیخ ریش شماست.
اما نگران نباشید برای انتخاب موضوع یک دستورالعمل ساده و چند تبصره جزئی وجود دارد:
دستورالعمل کلی: شما باید به سراغ حیطه‌ها و موضوعات مورد علاقه خود بروید. به عنوان مثال ممکن است به دلبستگی یا کار کردن روی طرحواره های ناسازگار اولیه علاقه‌مند باشید، یا اینکه دوست داشته باشید روی یک اختلال خاص مانند افسردگی کار کنید. علاوه بر این ممکن است به بررسی اثربخشی انواع رواندرمانی علاقه‌مند باشید. به هر حال اولین گام در انتخاب موضوع برای مقاله نویسی این است که علائق خود را مشخص کنید.
- تبصره اول: اینکه فقط علائق خود را مشخص کنید کافی نیست، زیرا موارد دیگری مانند وقت و هزینه و هدف شما و همچنین مقطع تحصیلی‌تان تا حدودی دامنه‌ی انتخاب موضوعات مختلف از سوی شما را محدود می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است فقط ۶ ماه برای ارائه مقاله یا پایان نامه‌ی خود وقت داشته باشید. در این صورت انتخاب موضوعات مرتبط با اثربخشی درمان‌های مختلف خیلی منطقی نیست.
به عنوان مثالی دیگر، ممکن است شما دانشجوی کارشناسی باشید و مقاله‌ی شما صرفاً، یک کار کلاسی است و قرار نیست که در ژورنال‌ها به چاپ برسد و هدف استاد شما در این مقطع تحصیلی صرفاً این است که شما با اصول اولیه مقاله نویسی و پایان نامه آشنا شوید تا آمادگی لازم برای پژوهش‌های جدی‌تر و عمیق‌تر در دوره‌ی کارشناسی ارشد و دکتری را کسب کنید. بنابراین هنگام انتخاب موضوع، علائق، هزینه، وقت و هدف خود را مد نظر قرار دهید.
- تبصره دوم: بعد از مشخص کردن حیطه‌ی کلی علائق خود (با در نظر گرفتن مثلث هزینه، وقت و هدف) باید موضوع خود را از حالت کلی و مبهم به یک موضوع اختصاصی‌تر تبدیل کنید. به عنوان مثال، اینکه صرفاً بخواهید روی طرحواره های ناسازگار اولیه کار کنید کافی نیست. این یک موضوع کلی است. به جای آن بهتر است مقاله خود را به عنوان مثال به بررسی «رابطه طرحواره های حوزه بریدگی/طرد و سبک‌های عشق‌ورزی» بپردازید. در مقاله نویسی، به این کار محدود کردن موضوع مورد مطالعه می‌گویند.
همانطور که در حال انتخاب موضوع خود هستید، سعی کنید از مسائل کلی یا بیش از حد گسترده اجتناب کنید. به عنوان مثال، به جای نوشتن یک مقاله تحقیقاتی در مورد موضوع کلی دلبستگی، ممکن است به جای آن، تحقیقات خود را بر این موضوع متمرکز کنید که چگونه سبک‌های دلبستگی ناایمن در اوایل کودکی بر دلبستگی‌های عاشقانه بعدا در زندگی تأثیر می‌گذارد.
محدود کردن موضوع به شما این امکان را می دهد که تحقیقات خود را متمرکز کنید، پایان نامه خود را توسعه دهید و یافته‌های مربوطه را به طور کامل کشف کنید.
- تبصره سوم: طبیعتاً شما با انتخاب حیطه‌ی مورد علاقه‌ی خود و محدود کردن آن، نمی‌توانید یک موضوع قابل قبول انتخاب کنید. موضوع انتخابی شما، باید به‌روز باشد، تکراری نباشد، ابزار بررسی داشته باشد، بررسی آن امکان‌پذیر باشد و به پیشبرد علم روانشناسی نیز کمک کند. علاوه بر این‌ها، باید به گونه‌ای باشد که از قابلیت چاپ در ژورنال‌های معتبر برخوردار باشد. برای رسیدن به این اهداف، شما باید به اندازه کافی، مقاله‌های منتشرشده را مطالعه کنید. این مرحله، کمی زمان‌بر است. شما باید هم مطالعات داخلی و مطالعات خارجی را مطالعه کنید. فایده‌ی این مرحله، این است که ممکن است شما در حیطه‌ی مورد علاقه‌ی خود به ایده‌های جدیدی برای مقاله نویسی دست پیدا کنید.
برای پیدا کردن مقاله‌های منتشرشده‌ی داخلی من دو پایگاه علمی معتبر و رایج‌تر را به شما معرفی می‌کنم:
برای دسترسی به مقاله‌های خارجی نیز می‌توانید از پایگاه‌های زیر استفاده کنید:
انتخاب موضوع، مسیر تحقیقاتی شما را تا انتهای مقاله مشخص می‌کند. به عنوان مثال اگر موضوع شما «رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و آسیب شناسی روانی» باشد، روش تحقیق شما به صورت پیش‌فرض از نوع همبستگی خواهد بود. یا اگر موضوع شما «اثربخشی طرحواره درمانی بر کاهش نشانه‌های افسردگی» باشد آنگاه روش تحقیق شما، تجربی خواهد بود.
با اینکه انتخاب موضوع، کل مسیر شما را مشخص می‌سازد و شما می‌توانید فرآیند مقاله نویسی را با انتخاب موضوع شروع کنید اما ممکن است بخواهید ابتدا گام دوم را انجام دهید. به عبارت دیگر، در این صورت برای شما گام دوم تبدیل به گام اول می‌شود و گام اولی که در اینجا ذکر کردم گام دوم شما خواهد بود.
گام دوم: تصمیم بگیرید که چه نوع مقاله‌ای را می‌خواهید بنویسید
اول از همه باید بدانید که استاد شما انتظار دارد مقاله‌ی شما از چه نوعی باشد. در روانشناسی انواع مختلفی از مقاله‌ها منتشر می‌شوند. تقسیم‌بندی نوع مقاله‌ها عمدتاً به روش تحقیق مقاله بستگی دارد. ما در اینجا رایج‌ترین انواع مقاله‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
تحقیق اصلی یا گزارش آزمایشگاهی
یکی از رایج‌ترین انواع مقاله نویسی، اوریجینال ری‌سرچ یا تحقیق اصلی است. در ایران به آن مقاله علمی پژوهشی گفته می‌شود. بخش‌های اصلی یک مقاله‌ی علمی پژوهشی مطابق با دستورالعمل‌های انجمن روانشناسی آمریکا عبارت‌اند از:
- صفحه عنوان
- چکیده
- مقدمه
- روش
- نتایج
- بحث و نتیجه‌گیری
- منابع
مقاله مروری
نوع دوم مقاله نویسی، آماده کردن یک مقاله مروری یا مرور ادبیات و پیشینه‌ی یک موضوع خاص است. در این مقاله‌ها، پژوهشگر سعی می‌کند مقاله‌هایی را که در مورد یک موضوع خاص منتشر شده‌اند را جمع‌آوری و به صورت خلاصه گزارش دهد. اگر استادتان از شما خواسته است که در مورد یک موضوع خاص، یک مقاله مروری بنوسید ممکن است تعداد مطالعاتی را که باید مرور کنید و تعداد صفحات آن را مشخص کند. اما به طور معمولاً تعداد مطالعاتی که بررسی می‌شود بین ۵ تا ۲۰ مطالعه و معمولاق بین ۸ تا ۲۰ صفحه است.
چارچوب و بخش‌های مقاله‌های مروری معمولاً شامل مقدمه، بدنه، و بحث/پیامدها/نتیجه‌گیری است.
مرور ادبیات اغلب با معرفی سؤال تحقیق قبل از محدود کردن تمرکز به مطالعات خاص در مقاله آغاز می‌شود. سپس باید هر مطالعه را با جزئیات قابل توجهی شرح دهید. همچنین باید مطالعاتی را که به آنها استناد می‌کنید ارزیابی و مقایسه کنید و سپس بحث خود را در مورد پیامدهای یافته‌ها ارائه دهید.
گام سوم: توسعه یک استراتژی تحقیقاتی موثر
گام سوم مقاله نویسی، به نظم و سازماندهی شما در جمع‌آوری مطالب و داده‌های مورد نیاز موضوع تحقیقاتی‌تان برمی‌گردد. خودم زمانی با اهمیت گام سوم آشنا شدم که در حال تمام کردن اولین مقاله‌ام در دوره‌ی کارشناسی ارشد بودم.
من برای موضوع مورد پژوهش خود، به طور گسترده‌ای در پایگاه‌های علمی، یعنی وب‌سایت‌هایی که مقالات علمی ژورنال‌های معتبر را منتشر می‌کنند در مورد موضوع انتخابی جستجو کرده بودم و مطالب زیادی را ترجمه کرده بودم. از طرفی دیگر، داده‌های مورد نیاز را نیز جمع‌آوری کرده بودم. اما هنگام نوشتن مقاله با انبوهی از اطلاعات روبرو شدم که نمی‌دانستم آنها را از کجا جمع‌آوری کرده‌ام. این مشکل باعث شد که یک ماه تکمیل مقاله‌ام بیشتر طول بکشد. درس عبرت خوبی بود. در کارهای بعدی با رعایت چندنکته‌ی ساده، با سرعت بیشتری کارهایم را انجام دادم.
همانطور که منابعی برای مقاله تحقیقاتی روانشناسی خود پیدا می‌کنید، در مورد اطلاعاتی که جستجو می‌کنید یادداشت‌برداری کنید و هرجا که به موضوعی اشاره کردید فرآیند اسناددهی یعنی نوشتن منبع آن را انجام دهید یا در یک فایل جداگانه حتماً مشخصات منابع خود را یادداشت کنید. اگر دائماً مجبور به جستجوی اطلاعات باشید، سازماندهی اطلاعات و استناد به منابع بسیار دشوار می‌شود. و هیچ چیز بدتر از داشتن یک مقاله تکمیل‌شده، بدون در اختیار داشتن منابع مورد استفاده نیست.
بنابراین در حین انجام تحقیق، در مورد هر مرجع از جمله عنوان مقاله، نویسندگان، منبع ژورنال و آنچه مقاله در مورد آن بود، یادداشت‌های دقیقی بنویسید.
گام چهارم: یک طرح کلی بنویسید
قبل از اینکه مقاله‌ی خود را با جزئیات بنوسید بهتر است یک طرح کلی و یک نقشه‌ی مسیر برای خود تهیه کنید. تهیه‌ی این چارچوب باعث صرفه‌جویی در زمان و ناامیدی‌های بعدی می‌شود.
ابتدا مشخص کنید که در مقدمه مقاله یا پایان نامه قرار است در مورد چه مسئله‌ای صحبت کنید. به عنوان مثال، تصمیم می‌گیرید که ابتدا، طرحواره های ناسازگار اولیه را توضیح دهید. بنابراین اولین پاراگراف شما در طرح کلی اولیه به این صورت است:
توضیح و تعریف طرحواره‌های ناسازگار اولیه از کتاب راهنمای طرحواره درمانی بهرامی‌زاده، نشر دانژه و استفاده از مقاله‌هایی که در فایل شماره یک ذخیره کرده‌ام.
سپس باید مشخص کنید که در پاراگراف بعدی باید در مورد چه موضوعی صحبت کنید و این روند را تا انتهای مقاله پیش ببرید.
هرچه بیشتر و همراه با جزئیات دقیق‌تر چارچوب و طرح اولیه خود را مشخص کنید هنگام نوشتن مقاله دردسر کمتری خواهید داشت.
شما ممکن است وسوسه شوید که درست وارد شوید و شروع به نوشتن کنید، اما ایجاد یک چارچوب کاری قوی می‌تواند باعث صرفه‌جویی در زمان، دردسر و ناامیدی شود. همچنین می تواند به شما کمک کند تا مشکلات بالقوه جریان و ساختار را شناسایی کنید.
پیش نویس، بازنگری و ویرایش
هنگامی که یک طرح کلی دارید، زمان شروع نوشتن است. به یاد داشته باشید که هنگام نوشتن مقاله خود از فرمت APA پیروی کنید و برای هر مطلبی که ارجاع می‌دهید، نقل قول های درون متنی را وارد کنید. هر اطلاعاتی را که در متن مقاله خود ذکر می‌کنید در قسمت مرجع خود در انتهای مقاله اضافه کنید.
سخن پایانی
نوشتن یک مقاله تحقیقاتی روانشناسی در ابتدا می‌تواند ترسناک باشد، اما تقسیم این فرآیند به یک سری مراحل کوچکتر آن را قابل کنترل‌تر می‌کند. فقط مطمئن شوید که با تصمیم‌گیری در مورد یک موضوع مهم، انجام تحقیقات خود و ایجاد یک طرح کلی خوب، زود شروع کنید. انجام این مراحل پشتیبانی، نوشتن مقاله خود را در زمان مناسب بسیار آسان‌تر می‌کند.
مقاله‌ای که اکنون آن را مطالعه کردید اصول کلی و چارچوب اساسی یادگیری مقاله نویسی را توضیح داده است. هدف این مقاله، به طور کلی به آماده‌سازی مقاله‌های علمی‌پژوهشی و نوشتن پایان نامه بود. اما اگر دانشجوی کارشناسی هستید و می‌خواهید یک کار کلاسی به استاد خود تحویل دهید بهتر است که حتما این مقاله را مطالعه کنید:
مقاله نویسی برای تکالیف روانشناسی
ارتباط با ما
برای ارتباط با ما در مورد طرحواره درمانی برای اختلال اضطراب فراگیر در انتهای مطلب کامنت بگذارید. علاوه بر این می‌توانید در اینستاگرام و تلگرام ما را دنبال کنید.
اینستاگرام: schema.therapy
تلگرام: psychologistnetes
ایمیل: schemalogy@yahoo.com
منبع:
American Psychological Association (APA). The Publication Manual of the American Psychological Association (7th ed.). Washington, DC: American Psychological Association. 2020. ISBN 978-1-4338-3217-8.
