تکنیک پنجره جوهری

تکنیک پنجره جوهری یکی از روش‌های بسیار اثربخش خودشناسی و افزایش مهارت‌های ارتباطی و اعتماد بین افراد است. ما در این مقاله قصد داریم تکنیک پنجره جوهری را تعریف کنیم و سپس نحوه انجام آن و تفسیر نتایج را به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

ما ویژگی‌ها، صفات و خلق و خوی خود را تا حدودی می‌شناسیم. ما می‌دانیم که در موقعیت‌های مختلف چگونه رفتار خواهیم کرد و به طور کلی از احساسات، افکار و رفتارهای خود شناخت نسبتاً درستی داریم. اما به دلایل بسیار مختلفی ما نمی‌توانیم به طور کامل خودمان را بشناسیم. به عنوان مثال ما همیشه به خودمان و رفتارهایی که انجام می‌دهیم توجه نداریم، علاوه بر این آنقدر موقعیت‌های اجتماعی متنوع و زیاد است که پی بردن به نحوه‌ای که در آن‌ها واکنش نشان می‌دهیم کار دشواری است.

از طرفی دیگر، همه‌ی ما به موضوع خودشناسی علاقه‌ای نداریم و از این رو خودمان را مورد بررسی و کنکاش قرار نداده‌ایم. حتی اگر به خودشناسی علاقه‌مند باشیم باز هم به دلیل وجود فرآیندهای ناخودآگاه در ذهن‌مان، نمی‌توانیم به طور کامل خودمان را بشناسیم.

یک راه دیگر بررسی شخصیت خود، بررسی توصیف‌ها و نظراتی است که دیگران از ما دارند. هرچه ما با دیگران صمیمی‌تر باشیم و به آن‌ها اعتماد داشته باشیم شناخت آن‌ها از ما بیشتر است. ما با کسانی که به آن‌ها اعتماد داریم درباره‌ی خود و مسائل زندگی‌مان دست به خودافشایی می‌زنیم که باعث می‌شود آن‌ها شناختی از ما به دست بیاورند. اگر از دوستان، اعضای خانواده، همسر و همکارانمان بخواهیم که شخصیت ما را توصیف کنند چند حالت به وجود می‌آید:

1. احتمالاً برخی از ویژگی‌هایی که آن‌ها به ما نسبت می‌دهند، با ویژگی‌هایی که ما در خودمان می‌شناسیم همپوشی داشته باشد. به عبارت دیگر برخی از توصیف‌ها و نظرات آن‌ها با نظر خودمان درباره‌ی خودمان مشترک است.
2. احتمال دوم این است که برخی از ویژگی‌هایی که دیگران ما را با آن‌ها می‌شناسند با آنچه ما درباره‌ی خودمان فکر می‌کنیم همپوشی نداشته باشد. به عبارت دیگر آن‌ها چیزهایی از ما می‌دانند که ما از آن ویژگی‌ها بی‌خبریم، اما به هر حال طوری رفتار کرده‌ایم که دیگران چنین ویژگی‌هایی را به ما نسبت می‌دهند. این بخش را می‌توانیم بخش عمومی شخصیت‌مان در نظر بگیریم. ما می‌توانیم خیلی ساده، بگوییم که آن‌ها درباره‌ی ما اشتباه می‌کنند، اما می‌توانیم نظرات آن‌ها را ارزشمند بدانیم و در موردشان فکر کنیم.
3. احتمال سوم این است که تمام آنچه ما درباره‌ی خودمان می‌دانیم در توصیف‌ها و نظرات دیگران درباره‌ی ما مطرح نشود. به هر حال ما در مورد خودمان شناخت بیشتری داریم و از این رو، احتمال کمی وجود دارد که یک نفر دیگر به طور کامل مثل خود ما، ما را بشناسد. به همین دلیل می‌توانیم بگوییم بخشی از شخصیت ما از دید دیگران پنهان است و بخشی خصوصی شخصیت ما را تشکیل می‌دهید.
4. در نهایت از آنجایی که شخصیت بسیار پیچیده و چندلایه است و شامل مواردی می‌شود که در ناخودآگاه ما وجود دارد می‌توانیم نتیجه بگیریم که بخشی از شخصیت‌مان، هم برای خودمان و هم برای دیگران ناشناخته است.

تکنیک پنجره جوهری چه کمکی می‌کند؟

اما تکنیک پنجره‌ی جوهری چیست و چه کمکی به ما می‌کند؟

تا اینجا در واقع من تکنیک پنجره‌ی جوهری را برایتان توضیح دادم، اما اجازه بدهید کمی عمیق‌تر به این تکنیک نگاه کنیم.

تکنیک پنجره جوهری در سال ۱۹۵۵ توسط دو روانشناس آمریکایی به نام‌های جوزف لوفت و هری اینگهام در یک همایش روانشناسی مطرح شد و از آن زمان تاکنون به عنوان بخشی از روش‌های خودشناسی به کار گرفته می‌شود. در دوره‌های کوچینگ نیز، از تکنیک پنجره جوهری استفاده می‌شود.

نام تکنیک پنجره جوهری از ترکیب اسم جوزف و هری به وجود آمده است.

جوزف لوفت دو کتاب مختلف درباره تکنیک پنجره جوهری نوشته است: Of human interaction و Group processes. در این دو کتاب جوزف لوفت کاربردهای مختلف تکنیک پنجره جوهری را به صورت کامل توضیح داده است.

تکنیک پنجره‌ جوهری معتقد است که هرچقدر افراد به یکدیگر اعتماد داشته باشند و صمیمت آن‌ها با یکدیگر بیشتر باشد شناخت دقیق‌تری از یکدیگر دارند و بهتر می‌توانند با یکدیگر همکاری، همدلی و مبادلات اجتماعی داشته باشند.

مدل پنجره‌ جوهری معتقد است که اعتماد را می‌توان با خودافشایی و دریافت بازخورد از دیگران ایجاد کرد. در مدل تکنیک پنجره جوهری هر کدام از ما دارای چهار پنجره‌ توصیف می‌شود. دو تا از این پنجره‌ها نمایانگر خود و دوتای دیگر نمایانگر بخش‌های ناشناخته‌ی ما برای دیگران و برای خود است:

• منطقه آشکار: پنجره آشکار یا منطقه‌ باز، نمایانگر ویژگی‌ها، صفات، نقاط قوت و ضعفی است که هم خودمان و هم دیگران از آن‌ها باخبر هستند. به عبارت دیگر منطقه‌ی آشکار آن بخشی از شخصیت ماست که بین نظر ما درباره‌ی خودمان و نظر دیگران درباره‌ی ما مشترک است. به عنوان مثال من خودم را آدم همدلی می‌دانم و دیگران نیز معتقدند که من آدم همدلی هستم. بنابراین ویژگی همدلی را می‌توانم در پنجره‌ی آشکار قرار دهم. در تکنیک پنجره جوهری به این بخش، public self یا open self می‌گویند. ما می‌توانیم آن را به عنوان بخش آشکار، یا «من آشکار» در نظر بگیریم. به عنوان مثال اگر من خودم را همدل توصیف کنم و دیگران هم همین نظر را درباره من داشته باشند، همدلی در پنجره آشکار قرار می‌گیرد.

هر چه ما به دیگران اعتماد بیشتری داشته باشیم و خودافشایی بیشتری انجام داده باشیم این پنجره‌ یا منطقه شخصیت ما گسترده‌تر می‌شود.

• پنجره کور: منطقه کور بخشی از شخصیت ماست که ما خودمان از آن‌ بی‌خبریم اما دیگران آن را می‌بینند. در واقع پنجره کور، نظرات غیر مشترک دیگران با خودمان، درباره‌ی ماست. بخش کور، بخشی است که خودمان از آن بی‌خبریم ولی دیگران آز آن‌ها آگاهی دارند. به عنوان مثال اگر کسی خود را به صورت کوشا و سخت‌کوش توصیف نکند ولی دیگران چنین نظری درباره او داشته باشند، ویژگی سخت‌کوشی در پنجره کور قرار می‌گیرد.

بزرگتر شدن پنجره کور به این معناست که احتمالاً میزان خودافشایی و در نتیجه میزان صمیمت و اعتماد ما به دیگران بسیار کم است. بازخورد گرفتن از دیگران راهی است که از منطقه کور عبور کنیم. وقتی از دیگران بازخورد می‌گیریم می‌توانیم به شناخت بیشتری از خودمان دست بیاوریم و قسمت آشکار شخصیت‌مان را افزایش دهیم.

• پنجره‌ پنهان: پنجره پنهان شخصیت دقیقاً برعکس پنجره کور است. در پنجره پنهان ویژگی‌ها و صفاتی قرار می‌گیرند که ما از آن‌ها اطلاع داریم ولی دیگران نسبت به آن‌ها بی‌خبرند. در واقع پنجره پنهان بخش خصوصی شخصیت ماست. این بخش نشان می‌دهد که میزان خودافشایی ما با دیگران بسیار پایین است. هرچه بزرگتر باشد به این معناست که خودافشایی کمتر بوده است و دیگران نتوانسته‌اند ما را بشناسند. بنابراین پنجره پنهان، نمایانگر بخشی از شخصیت ماست که فقط خودمان از آن اطلاع داریم.

• پنجره ناشناخته: در تکنیک پنجره جوهری این پنجره بخشی از شخصیت ماست که نه خودمان و نه دیگران شناختی از آن ندارند. این قسمت شامل استعدادها، توانمندی‌ها، ویژگی‌های منفی، نقاط مثبت و منفی ماست که هرگز وارد خودآگاهی ما نشده‌اند و ما از آن‌ها بی‌خبریم. بزرگ بودن این قسمت نشان می‌دهد که ما شناخت کمی از خودمان داریم. برای کوچک کردن این بخش از شخصیت باید از روان‌درمانی کمک بگیریم.

در نظریه روانکاوی به این بخش ناخودآگاهی گفته می‌شود. ناخودآگاهی شامل خاطرات دردناک و تجربه‌های ناخوشایند ماست که هیچ کسی از آن‌ها اطلاعی ندارد و فقط فرایند رواندرمانی به ما کمک می‌کند تا با این بخش از وجود خود ارتباط برقرار کنیم.

همچنین می‌توان بخش ناشناخته را شبیه مفهوم سایه در نظریه روان‌تحلیلی یونگ در نظر گرفت. در نظریه یونگ سایه قسمت تاریک شخصیت ماست که از آن اطلاعی نداریم. به صورت کلی همه ما تا حدودی نسبت به خودمان شناخت کافی نداریم و باید تلاش کنیم که شناخت خود را کامل کنیم. تکنیک پنجره جوهری در این مسیر می‌تواند به ما کمک کند.

بر اساس تکنیک پنجره جوهری هرچه با افراد جوان‌تری سر و کار داشته باشیم یا اینکه فرد خودباوری کمتری داشته باشد احتمالاً قسمت ناشناخته‌ی بزرگتری خواهد داشت. دلایل مختلفی برای قسمت ناشناخته وجود دارد:

• ممکن است محیط فرد فرصتی برای شناخت خود ایجاد نکرده باشد. به عنوان مثال آموزش‌هایی که در مدرسه ارائه می‌شود به این مورد توجهی نکرده‌اند.
• ممکن است توانایی‌های فرد دست کم گرفته شده باشند و از این رو او به استعدادهای خود توجهی نرکده است.
• برخی افراد نیز به دلیل بیزاری و نفرت از خود علاقه‌ای به شناخت خود ندارند
• خاطرات و احساسات سرکوب‌شده نیز در قسمت ناشناخته قرار می‌گیرند.

با توچه به چهار پنجره فوق می‌توانیم اطلاعات به دست آمده را به دو قسمت تقسیم کنیم:

• آنچه دیگران درباره من نمی‌دانند: منطقه پنهان و ناشناخته
• آنچه من درباره خودم نمی‌دانم: منطقه کور و ناشناخته

روش‌های گسترش منطقه آشکار

برای اینکه بتوانیم پنجره آشکار خود را بزرگتر کنیم و در واقع من آشکار خود را افزایش دهیم می‌توانیم از روش‌های زیر استفاده کنیم:

۱. دریافت بازخورد: بر اساس تکنیک پنجره جوهری هنگامی که از دیگران می‌خواهیم نظر خود را درباره‌ی ما مطرح کنند آنوقت ما می‌توانیم از ویژگی‌ها، نقاط ضعف و قوتی که خودمان از آن‌ها بی‌خبریم، آگاه شویم و در نتیجه پنجره آشکار بزرگ‌تر می‌شود.

۲. خودافشایی: طبق تکنیک پنجره جوهری افشای اطلاعات خودمان با دیگران راهی است که به آن‌ها کمک می‌کند از بخش پنهان شخصیت ما آگاهی پیدا کنند. از این رو نظرات مشترک ما با آن‌ها درباره‌ی خودمان بیشتر می‌شود و در نتیجه، پنجره آشکار بزرگتر می‌شود.

نحوه انجام تکنیک پنجره جوهری

اکنون بیایید مراحل انجام تکنیک پنجره جوهری را به صورت گام به گام مطالعه کنیم. بعد از مطالعه این قسمت شما می‌توانید آن را خودتان به صورت تنهایی اجرا کنید.

1. در تکنیک پنجره جوهری از فرد خواسته می‌شود که از یک جدول که شامل پنجاه و شش صفت و ویژگی‌ شخصیت است آنچه را که معتقد است او را توصیف می‌کند انتخاب کند. از فرد خواسته می‌شود بین ۵ تا ۱۰ مورد از ویژگی‌های موجود در جدول را انتخاب کند.
2. در گام دوم تکنیک پنجره جوهری، فهرست ویژگی‌های شخصیتی در جدول بالا را به دوستان، همکاران و یا اعضای خانواده فرد می‌دهند تا او نیز به همان تعداد (۵ تا ۱۰ مورد) از ویژگی‌های فرد مورد نظر را انتخاب کند. برای به دست آوردن نتایج بهتر می‌توان حداقل از پنج نفر، درخواست کرد تا این کار را برای ما انجام دهند.
3. سپس ویژگی‌هایی را که هم دیگران و هم خود فرد آن‌ها را انتخاب کرده‌اند در قسمت پنجره آشکار قرار می‌گیرند.
4. ویژگی‌هایی را که خود فرد انتخاب کرده است ولی دیگران چنین نظری درباره‌ی او نداده‌اند در قسمت پنهان قرار می‌گیرند.
5. ویژگی‌هایی که دیگران برای توصیف فرد انتخاب کرده‌اند ولی خود فرد آن‌ها را انتخاب نکرده است در قسمت کور قرار می‌گیرند.
6. در نهایت مواردی را که نه خود فرد و نه دیگران انتخاب نکرده‌اند به قسمت ناشناخته منتقل می‌شوند.

مزایایی تکنیک پنجره جوهری

استفاده از تکنیک‌ پنجره جوهری مزایای مختلفی دارد. به کمک این تکنیک مزایایی زیر را می‌توانیم به دست بیاوریم:

۱خودشناسی: اولین مزیت شناخته‌شده‌ی تکنیک پنجره جوهری شناخت خود یا همان خودشناسی است. این تکنیک به ما کمک می‌کند قسمت‌های آشکار، کور، پنهان و ناشناخته‌ی شخصیت خود را کشف کنیم و از این طریق با دیگران ارتباط بهتری پیدا کنیم.

۲ ارتقای شخصیت و خودآگاهی: بعد از خودشناسی، می‌توانیم برای بهبود شخصیت خود گام‌های مؤثری برداریم. با کاهش پنجره‌های پنهان، کور و ناشناخته و گسترش پنجره آشکار شخصیت ما تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند.

۳ افزایش مهارت‌های ارتباطی و بین فردی: تکنیک پنجره جوهری ما را ملزم می‌کند که از طریق خودافشایی و دریافت بازخورد پنجره آشکار را گسترش دهیم. بنابراین ما باید به سمت یادگیری مهارت‌های ارتباطی و گفتگو حرکت کنیم.

۴شکل‌گیری اعتماد: خودافشایی و دریافت بازخورد نشان می‌دهد که ما و دیگران به صورت متقابل به هم اعتماد داریم.