اختلال اضطراب جدایی چیست؟ نشانه‌ها، تشیخص و درمان

اختلال اضطراب جدایی چیست؟

اضطراب جدایی یک مرحله طبیعی رشد در نوزادان و کودکان نوپا است. کودکان خردسال اغلب دوره‌ای از اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند، اما در بیشتر کودکان حدود 3 سالگی اضطراب جدایی از بین می‌رود.

اضطراب جدایی از مادر، پدر، یا مراقب اصلی برای حیات کودک از اهمیت زیادی برخوردار است و در سنین معینی، اضطراب جدایی بهنجار محسوب می‌شود. از حدود ۷ ماهگی تا سال‌های پیش از مدرسه همه کودکان به هنگام جدایی از والدین یا افرادی که با آن‌ها صمیمی هستند و دلبسته به آن‌ها محسوب می‌شوند قشقرق به راه می‌اندازند. درواقع فقدان اضطراب جدایی در این سن نشانگر مشکلاتی در دلبستگی کودک است.

اما برخی از کودکان اضطراب جدایی را تا مدت‌ها بعد از اینکه این رفتار بهنجار تلقی می‌شود نشان می‌دهند. هنگامی که این اضطراب جدایی شدت پیدا کند و با فعالیت‌های طبیعی روزانه، مانند رفتن به مدرسه یا مشارکت در فعالیت‌های تفریحی تداخل کند کودک دچار اختلال اضطراب جدایی تشخیص داده می‌شود.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی درباره ترک کردن مراقبت‌کنندگان یا افراد دیگری که از لحاظ عاطفی به آن‌ها دلبسته‌اند اضطراب بیش از اندازه دارند. معمولاً این کودکان دلشمغول ترس‌هایی در این باره هستند که مصیبت یا صدمه‌ای برای آن‌ها یا مراقبت‌کنندگان از آن‌ها در مدت جدایی اتفاق خواهد افتاد.

برای مثال کودکان خردسال مبتلا به اختلال اضطراب جدایی ممکن است باور داشته باشند که وقتی والدین دور هستند امکان دارد هیولاهایی آن‌ها را بدزدند. کودکان بزرگتر ممکن است بترسند که والدین‌شان در محل کار صدمه ببینند.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی معمولاً اصرار می‌ورزند که مراقبت‌کنندگانش نزدیک آن‌ها بمانند و امکان دارد که در اثر جدایی، عصبانی و ناراحت یا از لحاظ جسمانی بیمار شوند.

بسیاری از کودکان برای اجتناب از جدایی، از رفتن به مدرسه، اردوهای تابستانی، یا فعالیت با دوستان خود امتناع می‌کنند.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی نسبت به جدایی از والدین یا دور شدن از خانه، اضطراب بیش‌ از اندازه، ناتوان‌کننده و نامتناسب با سن خود نشان می‌دهند. اینگونه ترس‌ها ممکن است در کودکان خردسال، به صورت احساس اضطراب مبهم بروز کنند یا کودک هر شب کابوس ببیند که او را دزدیده‌اند، کشته شده است یا والدین او مرده‌اند.

کودکان بزرگتر نسبت به بیماری، تصادفات، آدم‌ربایی، شکنجه یا قتل خیال‌پردازی‌ می‌کنند.

اضطراب ناشی از اختلال اضطراب جدایی به قدری شدید است که زندگی عادی روزانه را مختل می‌کند. برای کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی دشوار است که به تنهایی در یک اتاق بمانند، تنها بخوابند، خرید کنند، به مدرسه بروند یا به تنهایی با پرستار در خانه بمانند.

کودکان خردسال اغلب تمایل دارند در آغوش والدین بمانند، آن‌ها را سایه به سایه دنبال کنند و شب‌ها کنار آن‌ها یا درست پشت در اتاق خواب آن‌ها بخوابند.

کودکان بزرگتر مبتلا به اختلال اضطراب جدایی از قرار گرفتن در موقعیت‌های جدید ترس دارند، در خانه مایلند در کنار مادرشان باشند و شکایت‌های جسمانی، بی‌میلی به رفتن به مدرسه و اکراه از خوابیدن در جایی به جز خانه‌شان را از خود بروز می‌دهند.

چنانچه والدین کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی بخواهند خانه را ترک کنند این کودکان به شدت آشفته می‌شوند، بهم‌ می‌ریزند، قشقرق و حتی جار و جنجال به راه می‌اندازند، جیغ می‌کشند، گریه می‌کنند و به شدت اوقات تلخی می‌کنند. در موارد شدید حتی تهدید به خودکشی می‌کنند. آن‌ها دچار نشانه‌های جسمانی مثل سردرد، تهوع، استفراغ، غش و … غیره می‌شوند.

تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان

روانشناسان برای تشخیص تمامی اختلال‌های روانشناختی از کتاب مرجع راهنمای تشخیصی اختلال‌های روانی استفاده می‌کنند که به DSM معروف است. در اینجا ما ملاک‌های تشخیصی اختلال اضطراب جدایی را از آخرین ویراست این کتاب ارائه می‌کنیم:

علت‌های اختلال اضطراب جدایی

عوامل ژنتیکی نقش نسبتاً کمی در ایجاد اختلال اضطراب جدایی ایفا می‌کنند.

کیفیت تعامل‌های والد و کودک به ویژه روابط دلبستگی اولیه احتمالاً نقش مهمی در ایجاد مشکلات اضطرابی از جمله اختلال اضطراب جدایی ایفا می‌کنند. دلبستگی ناایمن در نوباگی، مشکلات اضطرابی در در طول دوره کودکی و نوجوانی پیش‌بینی می‌کند.

سطح اضطراب و ناامنی والدین می‌تواند در ایجاد اختلال اضطراب جدایی در کودکان آن‌ها نقش داشته باشد. اغلب به نظر می‌رسد که والدین کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی بیش از حد کنترل‌کننده هستند و از رفتار کودکان خود محافظت می‌کنند. این والدین به جای انیکه بازی و کاوش مستقلانه را ترغیب کنند، اضطراب و ترسو بودن را برای کودکان خود الگو قرار می‌دهند و آن‌ها را ترغیب می‌کنند بیش از اندازه محتاط باشند.

محیط

علائم اختلال اضطراب جدایی (SAD) اغلب پس از تغییری در زندگی یا ایجاد یک استرس در زندگی کودک ظاهر می‌شود. حتی یک تغییر مثبت می‌تواند باعث ایجاد احساس اضطراب در کودک شود. برخی از تغییراتی که ممکن است باعث تحریک یا تشدید SAD شوند عبارتند از:

• تغییر در مراقب
• تغییر در روتین زندگی
• یک اتفاق آسیب‌زا
• تغییر در در دسترس بودن یا نظم و انضباط والدین
• تغییر در ساختار خانواده، مانند طلاق یا جدایی، مرگ، تولد خواهر یا برادر، یا بیماری والدین
• بیماری
• عدم استراحت کافی
• شروع مدرسه جدید، یا بازگشت به مدرسه پس از مدتی دوری

سبک فرزندپروری

سبک فرزندپروری با نظریه دلبستگی مرتبط است – اینکه چگونه تجربیات دلبستگی بر سلامت روانی و بر توانایی ما در ایجاد پیوند با افراد دیگر تأثیر می‌گذارد.

والدینی که بیش از حد انتقادی، بیش از حد کنترل‌کننده یا بیش از حد محافظت‌کننده‌اند می‌توانند در رشد استقلال کودک اختلال ایجاد کند و به اختلالات اضطرابی کمک کنند. آثار سبک فرزندپروری هم در دوران کودکی و هم بعد از ورود فرد به بزرگسالی دیده می‌شود.

خلق‌وخو

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی تغییر را دوست ندارند. وقتی چیزی جدید یا متفاوت است، آنها تمایل دارند که واکنش منفی نشان دهند و با اجتناب، ترس یا سوءظن پاسخ دهند. همچنین زمانی که احساس اضطراب یا ترس می‌کنند، ممکن است در تنظیم احساسات خود با مشکل مواجه شوند.

بزرگسالان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی سعی می‌کنند از رویارویی اجتناب کنند. آنها همچنین تمایل به عدم خودراهبری – توانایی هدف‌گرا بودن، مدبر بودن و سازگاری با موقعیت‌ها دارند.

اقتصاد

اکثر کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی از خانواده‌های با درآمد متوسط ​​به بالا هستند. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی معمولا از خانه‌های کم درآمد می‌آیند. این نشان می‌دهد که استرس‌های مالی در خانواده ممکن است منجر به ناامنی در کودکان کوچکتر شود.

درمان

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی از رواندرمانی است که به طور گسترده‌ای برای درمان افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلال‌های روانی به کار گرفته شده است. هدف درمان شناختی رفتاری آموزش شیوه‌های متفاوت فکر کردن، رفتار کردن و عدم اجتناب از موقعیت‌های برانگیزاننده‌ی اضطراب و ترس است.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درمان شناختی رفتاری درمان مؤثری برای اختلال‌های اضطرابی از جمله اختلال اضطراب جدایی در کودکان و نوجوانان است.

مواجهه‌درمانی

مواجهه‌درمانی نوعی از درمان شناختی رفتاری است که به طور گسترده‌ای برای درمان اختلال‌های اضطرابی به کار گرفته می‌شود. این درمان در چهار مرحله صورت می‌گیرد:

• آموزش: در این مرحله کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی به همراه مراقبین خود در جلسه شرکت می‌کنند و در مورد نحوه‌ی اثرگذاری مواجهه‌‌درمانی و انتظارات آن‌ها از درمان آموزش‌هایی را دریافت می‌کنند.
• ایجاد یک سلسله‌مراتب: در این مرحله درمانگر یک سلسله‌مراتب ترس و اضطراب ایجاد می‌کنند. به عبارت دیگر درمانگر فهرستی از موقعیت‌های اضطراب‌زا ایجاد می‌کنند و هر موقعیت را به چند قسمت مختلف به صورت سلسله‌مراتبی تقسیم می‌کند. به عنوان مثال ممکن است در ابتدای این فهرست صرفاً لباس پوشیدن والدین باشد و در انتهای آن بیرون رفتن از خانه.
• شروع مواجهه: در هر مرحله از سلسله‌مراتبی که در مرحله قبل آماده شده است درمانگر به کودک کمک می‌کند که بتواند اضطراب جدایی را تحمل کند. بنابراین در این مرحله کودک به صورت گام‌به‌گام و تدریجی با اضطراب جدایی خود مواجهه می‌شود و آن را تحمل می‌کند.
• تعمیم و تداوم: در این مرحله از فرد خواسته می‌شود که آنچه را در اتاق درمان یاد گرفته است بیرون از آن در دنیای واقعی به کار ببرد. در این مرحله کودک یاد می‌گیرد که برای تحمل اضطراب به کسی نیاز ندارد.

درمان شناختی رفتاری متمرکز بر هیجان

این درمان شکل جدیدی از درمان شناختی رفتاری است که به طور اختصاصی برای کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی طراحی شده است. در این روش علاوه بر تمامی تکنیک‌های درمان شناختی رفتاری، به کاستی‌های مرتبط با هیجان‌ که در کودکان مبتلا به اختلال‌های اضطرابی وجود دارد پرداخته می‌شود.

در طول این درمان کودکان در معرض سناریوهایی قرار می‌گیرند که باعث ترس و اضطراب آن‌ها می‌شود سپس به آن‌ها تنظیم هیجانات مختلف آموزش داده می‌شود.

دارودرمانی

به ندرت از داروها برای درمان اختلال اضطراب جدایی استفاده می‌شود. با این وجود هنگامی که رواندرمانی مؤثر نباشد از داروهای خاصی استفاده می‌شود. اما ممکن است روانپزشک از داروهای ضداضطراب استفاده کند:

• آنافرانیل (کلومی‌پرامین): برای کودکان ده سال و بالاتر تجویز می‌شود.
• پروزاک (فلوکستین): برای کودکان ۷ سال و بالاتر تجویز می‌شود.
• لووکس (فلووکسامین): برای کودکان ۸ سال و بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• زولفت (سرترالین): برای کودکان ۶ سال و بالاتر تجویز می‌شود.

چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کرد؟

اختلال اضطراب جدایی معمولاً بدون درمان از بین نمی‌رود و می‌تواند منجر به اختلال پانیک و سایر اختلالات اضطرابی در بزرگسالی شود.

اگر در مورد اضطراب جدایی فرزندتان نگرانی دارید، با روانشناس یا سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

در حالی که اختلال اضطراب جدایی از درمان حرفه‌ای سود می‌برد، می‌توانید این مراحل را نیز برای کمک به کاهش اضطراب جدایی کودک خود انجام دهید:

• با اختلال اضطراب جدایی فرزندتان آشنا شوید. با متخصص سلامت روان کودک خود صحبت کنید تا در مورد این اختلال بیاموزید و به کودک خود در درک آن کمک کنید.
• به برنامه درمانی پایبند باشید. مطمئن شوید که قرارهای درمانی برای فرزندتان را فراموش نمی‌کنید.
• اقدامی انجام دهید. بیاموزید که چه چیزی باعث ایجاد اضطراب در کودک شما می‌شود. استراتژی‌های لازم را با متخصص بهداشت روان تمرین کنید تا بتوانید با احساسات اضطرابی فرزندتان در هنگام جدایی کنار بیایید.

مقابله و حمایت

کنار آمدن با کودکی که اختلال اضطراب جدایی دارد می‌تواند ناامیدکننده باشد و باعث درگیری با اعضای خانواده شود یا نگرانی و اضطراب زیادی برای والدین ایجاد کند.

از درمانگر فرزندتان برای مقابله و حمایت راهنمایی بخواهید. برای مثال، درمانگر ممکن است به شما توصیه کند:

• حمایت کنید. فرزند خود را تشویق کنید تا تجربیات جدید را امتحان کند، جدایی را تجربه کند و با حمایت شما استقلال خود را بیشتر کند.
• خداحافظی را تمرین کنید. فرزندتان را برای مدت کوتاهی نزد یک مراقب قابل اعتماد بسپارید تا به فرزندتان کمک کند یاد بگیرد که می‌تواند برای بازگشت روی شما حساب کند.

آماده شدن برای قرار ملاقات شما

ممکن است با مراجعه به پزشک اطفال کودکتان شروع کنید. او ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان با تخصص در زمینه اختلالات اضطرابی ارجاع دهد.

آنچه شما می‌توانید انجام دهید

قبل از قرار ملاقات، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائم اضطراب کودک. توجه داشته باشید که چه زمانی رخ می‌دهند، چیزی آنها را بهتر یا بدتر می‌کند و چقدر بر فعالیت‌ها و تعاملات روزمره تأثیر می‌گذارد.
• چه چیزی باعث استرس کودک شما می شود. تغییرات عمده زندگی یا رویدادهای استرس‌زا که فرزندتان اخیراً با آنها برخورد کرده است و همچنین هر گونه تجربه آسیب‌زا در گذشته را در نظر بگیرید.
• هر گونه سابقه خانوادگی مشکلات سلامت روان. توجه داشته باشید که اگر شما، همسرتان، والدین، پدربزرگ و مادربزرگ، خواهر و برادر یا سایر فرزندانتان با مشکلات روانی دست و پنجه نرم کرده‌اند را به روانشناس بگویید.
• هر گونه مشکل سلامتی. هم شرایط جسمی و هم مسائل مربوط به سلامت روان کودک را فهرست کنید.
• تمام داروهای مصرفی کودک. هر گونه دارو، ویتامین، گیاهان دارویی یا سایر مکمل‌ها و دوزهای آن‌ها را در فهرست خود وارد کنید.

سوالاتی که باید بپرسید تا از قرار ملاقات خود نهایت استفاده را ببرید.

• آیا موقعیت‌های احتمالی دیگر، مسائل روانی یا مشکلات جسمانی وجود دارد که می‌تواند باعث یا تشدید اضطراب شود؟
• آیا فرزند من نیاز به آزمایش دارد؟
• چه نوع درمانی می تواند کمک کند؟
• آیا دارو کمک می‌کند؟ اگر چنین است، آیا جایگزینی برای دارو وجود دارد؟
• علاوه بر درمان، آیا اقداماتی وجود دارد که بتوانم در خانه انجام دهم که ممکن است به فرزندم کمک کند؟
• آیا مطالب آموزشی دارید که بتوانم مطالعه کنم؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

از روانشناس چه انتظاری باید داشته باشید؟

متخصص سلامت روان احتمالاً تعدادی سؤال از شما می‌پرسد. مثلا:

• علائم کودک شما چیست و چقدر شدید است؟ آنها چگونه بر توانایی عملکرد فرزند شما تأثیر می‌گذارند؟
• اولین بار چه زمانی متوجه اضطراب جدایی فرزندتان شدید؟
• به نظر می‌رسد چه چیزی باعث کاهش اضطراب کودک شما می‌شود؟
• آیا فرزند شما اخیراً یا در گذشته تجربیات آسیب‌زا داشته است؟
• وضعیت سلامت جسمی یا روانی فرزند شما چیست؟
• آیا کودک شما دارویی مصرف می‌کند؟
• آیا شما یا یکی از خویشاوندان خونی شما اضطراب مداوم یا سایر شرایط سلامت روانی مانند افسردگی دارید؟