ویژگی های افراد خودقربانگر و شکستن الگوی خودقربانگری

آیا شما نیازهای خودتان را نادیده می‌گیرید ولی برای برآورده ساختن نیازهای دیگران دست به هر کاری می‌زنید؟ اگر نتوانید به کسی کمک کنید دچار احساس گناه می‌شوید؟ آیا برای دیگران بیشتر از خودتان وقت می‌گذارید؟ اگر پاسخ‌های شما مثبت است ممکن است شما جزء کسانی باشید که خودشان را فدای دیگران می‌کنند و به آن‌ها کمک می‌کنند حتی به بهای اینکه نیازهای خودشان را نادیده بگیرند.

طرحواره خودقربانگری باعث می‌شود که شما مدام به فکر نیازهای دیگران باشید و اگر نتوانید کاری انجام دهید شدیداً احساس گناه می‌کیند.

در این مقاله سعی خواهم کرد تا ضمن معرفی طرحواره خودقربانگری (ایثار)، ویژگی‌های افراد خودقربانگر را به طور مفصل بررسی کنم و در نهایت روش‌هایی برای شکستن الگوی خودقربانگری معرفی کنم.

به طور کلی افرادی که طرحواره خودقربانگری دارند نیاز دارند تا دیگران را خوشحال کنند. در اغلب موارد ترس زیربنایی آن‌ها ترس از طرد شدن، احساس ناامنی زیاد و نیاز به محبوب بودن و دوست‌داشته شدن است.

اگر او خوشحال کردن دیگران را متوقف کند، فکر می‌کند که دیگران ترکش خواهند کرد؛ کسی از او مراقبت نخواهد کرد و دوستش نخواهد داشت. یا ممکن است ترس از شکست داشته باشد: اگر او دیگران را خوشحال نکند فکر می‌کند آن‌ها را ناامید کرده است که در نتیجه باعث می‌شود آن‌ها او را تنبیه کنند یا پیامدهای منفی‌ای در انتظارش خواهد بود.

تمایل به خوشحال کردن ممکن است به اختلال شخصیت وابسته ارتباط داشته باشد. در حالیکه افرادی که طرحواره خودقربانگری دارند ممکن است نیاز نداشته باشند تا دیگران کاری را برایش انجام دهند.

ویژگی‌های افراد خودقربانگر

افرادی که خودشان را قربانی دیگران می‌کنند ویژگی‌های خاصی دارند که می‌شود با توجه به این ویژگی‌ها، آن‌ها را شناخت. در ادامه چند ویژگی اساسی افراد خودقربانگر را مطرح می‌کنم:

• عزت نفس پایین
• رسیدگی کردن به نیازهای دیگران
• نادیده گرفتن یا کم اهمیت پنداشتن نیازهای خود
• از دیگران اطاعت می‌کند
• به‌صورت افراطی اهل سازش است
• به ندرت به دیگران نه می‌گوید
• هنگامی که به دیگران کمک می‌کند احساس ارزشمندی می‌کند
• ارزش آن‌ها به تمجید دیگران وابسته است
• هنگامی که نیاز به عذرخواهی نیست، عذرخواهی می‌کند
• زمانی که مقصر نیست، تقصیر را می پذیرد
• به خاطر خطاهای دیگران عذرخواهی می‌کند
• خود-آگاهی کمتری دارد

ریشه‌های خودقربانگری

معمولا کسی که طرحواره خودقربانگری دارد از طرد شدن یا شکست می‌ترسد که ریشه در روابط اولیه با والدینش دارد. به عنوان مثال معلوم شده است که اکثر افرادی که طرحواره خودقربانگری دارند در خانواده‌ای بزرگ شده‌اند که محبت و عشق والدینش به او مشروط بوده است. معمولا کودکی که در این خانواده‌ها بزرگ می‌شود مجبور بوده است عشق و محبت والدینش را جلب کند یا اینکه والدینش از نظر عاطفی در دسترس نبوده‌اند یا اینکه دسترسی به آن‌ها باثبات نبوده است؛ یعنی بود و نبود والدین برای کودک قابل پیش‌بینی نبوده است.

آیا افراد خودقربانگر به دنبال تأیید و اعتبار گرفتن از دیگران هستند؟

درواقع تأیید و اعتبار گرفتن از دیگران ویژگی‌ بارز افراد خودقربانگر است. این افراد می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که برای اطرافیانش اهمیت دارند. آن‌ها تأیید درونی ندارند و در عوض آن در جای دیگری جست‌وجو می‌کنند. در اکثر موارد اگر احساس کند که دیگران دوستش دارند، می‌تواند احساس آرامش کند و خودش را نیز دوست داشته باشد.

آیا افراد خودقربانگر احساس ناامنی می‌کنند؟

آنها به شدت احساس ناامنی می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند مورد پسند واقع شوند، مورد قدردانی قرار بگیرند و احساس مفید بودن داشته باشند. آنها به تفکر مستقل متکی نیستند و اعتماد به نفس لازم برای انجام این کار را ندارند. اغلب آنها حتی احساس خود را هم نمی‌دانند. اگر دیگران را راضی نکنند، نگران عدم تایید و از دست دادن دیگران هستند.

آیا افراد خودقربانگر از تعارض اجتناب می‌کنند؟

بله، آن‌ها از خشم و مشاجره اجتناب می‌کنند. هدف آن‌ها خوشحال کردن دیگران است و ایجاد تعارض به این معناست که در رسیدن به هدف خود شکست خورده‌اند.

فرد خودقربانگر ممکن است تا آنجا نیز پیش برود که سعی کند به دیگران مصالحه ایجاد کند به این امید که احساس ارزشمندی کند.

افراد خودقربانگر در نظر دیگران

افردی که قلب بزرگی دارند و برای دیگران وقت می‌گذارند و تلاش می‌کنند عزت نفس سالمی دارند و می‌دانند چه چیزی ارزشمند است و چه چیزی به زندگی‌شان معنا می‌بخشد. اما افراد خودقربانگر عزت نفس بالایی ندارند. آن‌ها باید به نیازهای دیگران توجه کنند و فکر می‌کنند که این راهی است که از طریق آن می‌توانند نیازهای هیجانی خود را برآورده سازند.

علاوه بر این، آنها همیشه در مورد اینکه دیگران در مورد آنها چه فکر می‌کنند نگران هستند. آنها از روی عشق یا خیرخواهی دیگران را راضی نمی‌کنند، بلکه از ترس این کار را می‌کنند.

آیا زنان بیشتر از مردان خودقربانگر هستند؟

زنان بیشتر از مردان در این دسته قرار می‌گیرند. زنان در طول تاریخ همیشه نقش مراقب را بر عهده داشته‌اند و به آن‌ها آموزش داده شده است که بیشتر منفعل و کمتر پرخاشگر باشند. علاوه بر این، زنانی که خودشان را قربانی می‌کنند به عنوان کسانی که «مشکلی» دارند در نظر گرفته نمی‌شوند.

آیا افراد خودقربانگر به دیگران آسیب می‌زنند؟

کسی که همه‌کارها را انجام می‌دهد اختیار دیگران را سلب می‌کند. شریک زندگی چنین افرادی از اینکه همسرش مدام و بی‌وقفه دل‌مشغول دیگران است آزرده می‌شود.

آیا افراد خودقربانگر بی‌قید و شرط کمک می‌کنند؟

افراد خودقربانگر لزوما انگیزه پنهانی ندارند اما برخی مواقع می‌خواهند که در عوض کمک کردن چیزی دریافت کنند. با این وجود، حتی ممکن است آگاه نباشند که انتظارات متقابلی از دیگران دارد. حداقل اگر آن‌ها با همه خوب هستند، انتنظار دارند که دیگران نیز با او خوب باشند.

آیا افراد خودقربانگر احساس می‌کنند که از آن‌ها سوءاستفاده شده است؟

اغلب کسانی که در مورد لطف و محبت افراد خودقربانگر قرار می‌گیرند حتی متوجه نمی‌شوند که آن‌ها خودشان را قربانی کرده‌اند. در عوض، ممکن است که دیگران به صورت ناخواسته از افراد خودقربانگر سوءاستفاده کنند. آن‌ها مثل ماهیانی هستند که متوجه آب نمی‌شوند.

چه کسانی از افراد خودقربانگر سوءاستفاده می‌کنند؟

افرادی وجود دارند که به دنبال افراد خودقربانگر می‌گردند. این افراد چندان خیرخواه نیستند. به عنوان مثال افراد خودشیفته از احساسات ناامنی افراد خودقربانگر سوءاستفاده می‌کنند.

شکستن الگوی خودقربانگری

درمان طرحواره خودقربانگری برای افراد خودقربانگر در برخی موارد کار دشواری است که بدون دریافت کمک حرفه‌ای از یک رواندرمانگر احتمال تغییر آن ممکن نیست. با این وجود، روش‌هایی برای شکستن الگوی خودقربانگری وجود دارد که شما می‌توانید آن‌ها را انجام دهید.

۱. شناخت الگوی خودقربانگری

آگاهی اولین قدم به سوی تغییر است. در اولین قدم شما باید درباره تمایل خود به خودقربانگری و نحوه تأثیرگذاری آن بر روابط و سلامت شخصی‌تان آگاهی پیدا کنید.

برای این کار لازم است که روابط اولیه‌تان با خانواده و تأثیر آن‌ها بر شکل‌گیری این رفتار آگاه شوید. بنابراین باید دوران کودکی خود را به خوبی بررسی کنید و ببینید که چگونه خودقربانگری در شما شکل گرفته است.

اکثر افراد خودقربانگر از کاری که انجام می‌دهند آگاه نیستند؛ اغلب حتی آن‌ها نمی‌دانند که چه چیزی می‌خواهند یا نیازشان چیست. به همین دلیل برای آنها دشوار است که خودشان را در اولویت قرار دهند. به این دلیل که ارزش خود را به کاری که برای دیگران انجام می‌دهند گره زده‌اند. در واقع، انجام کارها برای دیگران باعث می‌شود که افراد خودقربانگر احساس مهم بودن کنند. آنها نیاز به تحسین و تمجید دارند.

بنابراین اگر شما در دام خودقربانگری افتاده‌اید اولین گامی که باید آن را دنبال کنید این است که خود و نیازهایتان را شناسایی کنید. دانستن اینکه چه کسی هستید و چه چیزی برایتان ارزشمند است باعث می‌شود که باورها، هیجان‌ها و نیازهایتان را بهتر درک کنید. این کار باعث می‌شود که نسبت به خود شفقت سالم و بهنجاری پیدا کنید.

۲. محدودیت‌گذاری و تعیین مرزها

هر کسی باید مرزهای خودش را دیگران مشخص سازد. شما باید بدانید که چه زمانی «نه» بگویید و چه زمانی با دیگران موافق باشید. شما متوجه خواهید شد که آیا نیازها و درخواست‌های دیگران در محدوده منطقی است یا خیر. و خواهید آموخت که شما مسئول احساسات و واکنش‌های آن‌ها نیستید. افراد زندگی شما به زودی متوجه خواهند شد که محدودیت‌های شما کجاست.

۳. تمرین مراقبت از خود

مراقبت از خود به معنای خودخواهی نیست بلکه برای سلامتی‌تان واجب است. برای این کار باید سرگرمی‌ها یا فعالیت‌هایی را که باعث لذت بردن از زندگی‌تان می‌شود کشف کنید، زمانی را به آرامش و انرژی گرفتن اختصاص دهید و مراقبت سلامت جسمانی و روانی خود باشید.

۴. راه‌اندازهای خود را شناسایی کنید

موقعیت‌ها یا افرادی که رفتار خودقربانگری شما را فعال می‌کنند شناسایی کنید. این کار به شما کمک می‌کند بینش‌های ارزشمندی درباره اینکه چرا خودتان را قربانی می‌کنید پیدا کنید. در واقع شناسایی راه‌اندازها به شما کمک می‌کنند که مرزهایتان را مشخص کنید و از روش‌های مقابله‌ای سالم‌تری استفاده بهره بگیرید.

۵. تمرین نه گفتن

نه گفتن برای کسی که طرحواره خودقربانگری دارد به شدت سخت است اما مهارت ضروری و مهمی است که باید آن را بیاموزید. اشکالی ندارد که به درخواست‌ها و تقاضاهایی که با شما سازگار نیست نه بگویید. به خاطر داشته باشید که نه گفتن از شما آدم بدی نمی‌سازد.

۶. ابراز نیازها

ابراز محترمانه نیازهای خود را تمرین کنید. ممکن است در ابتدا کمی دشوار باشد و احساس ناراحتی کنید، اما با گذشت زمان ساده‌تر می‌شود. این کار به شما کمک می‌کند احساس اعتماد به نفس کنید و برای آنچه می‌خواهید تلاش کنید.

۷. کمک حرفه‌ای

یک درمانگر خبره و باتجربه می‌تواند به شما در کشف این الگوها و تسهیل رشد شخصی‌تان کمک کند. آن‌ها می‌توانند به شناسایی مسائل اساسی و ارائه استراتژی‌هایی برای مدیریت رفتارهای خودقربانگری به شما ارائه دهند.

آیا روش‌های دیگری برای جلوگیری از خودقربانگری وجود دارد؟

• ابتدا به نیازهای خود فکر کنید
• نیت خود را بررسی کنید، بپرسید چرا می‌خواهید به دیگران کمک کنید
• بررسی کنید که آیا چیزی باعث رفتار خودقربانگری شما می‌شود یا خیر
• منتظر بمانید تا فرد درخواست کمک کند
• سعی کنید از دیگران کمک بخواهید
• درک کنید که می توانید بدون اینکه برای خوشحال کردن دیگران کاری انجام دهید رفتار دوستانه‌ای داشته باشید

طرحواره درمانی

طرحواره خودقربانگری یکی از طرحواره‌های ناسازگار اولیه است که در نظریه طرحواره درمانی تأکید زیادی روی آن شده است. طبق طرحواره‌درمانی، طرحواره خودقربانگری باعث می‌شود که فرد به صورت داوطلبانه به دنبال برطرف کردن نیازهای دیگران باشد و در این راه، نیازهای خودش را نادیده می‌گیرد.

مطالعات نشان داده‌اند که طرحواره درمانی بهترین درمان برای طرحواره خودقربانگری است و اگر شما در دسته افراد خودقربانگر قرار می‌گیرد لازم است که طرحواره درمانی را امتحان کنید.

طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند الگوی خودقربانگری خود را به خوبی بشناسید و بتوانید ریشه‌های شکل‌گیری آن را کشف کنید. سپس با استفاده از تکنیک‌هایی که روی افکار (تکنیک‌های شناختی) و احساسات و تجربه‌های تلخ دوران کودکی (تکنیک‌های تجربه‌ای) تمرکز می‌کند طرحواره شما را تغییر می‌دهد.

در نهایت، طرحواره درمانی با استفاده از تکنیک‌های الگوشکنی رفتاری به شما کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری ناسالم خود را با الگوهای رفتاری سالم جایگزین کنید.