راهنمای گام به گام اجرای تکنیک صندلی خالی

روان‌درمانی یک حوزه وسیع با رویکردهای مختلف است. درمانگران از تکنیک‌های بسیاری برای کمک به درمانجویان خود برای مقابله با نگرانی‌های ذهنی و عاطفی استفاده می‌کنند.

یکی از رویکردهای ساده، تکنیک صندلی خالی است که اغلب در گشتالت‌درمانی، طرحواره‌درمانی و گفت‌وگوی تحول‌آفرین استفاده می‌شود. این تکنیک می‌تواند جذاب و متحول‌کننده باشد و به درمانجویان این امکان را می‌دهد که از منظری جدید به احساسات حل‌نشده پاسخ دهند. این رویکرد به درمانجویان کمک می‌کند تا از تأثیرات و پویایی‌هایی که رفتار و احساسات آنها را شکل می‌دهد آگاه شوند.

این مقاله تکنیک صندلی خالی را به طور کامل شرح می‌دهد و توضیح می‌دهد که چه زمانی می‌توان استفاده کرد و چه کاربردهایی در جلسات مشاوره و رواندرمانی دارد.

اگر درمانجوی شما با غم و اندوه، آسیب، مشکلات رابطه یا از دست دادن دست و پنجه نرم می‌کند، گفتگوی صندلی خالی ممکن است به او کمک کند تا با آنچه که رخ داده است کنار آید و دیدگاه جدیدی نسبت به موقعیت به دست آورد.

از طرفی دیگر حل کردن تکالیف ناتمام اغلب بخش مهم و ضروری هر نوعی از رواندرمانی و مشاوره است. اگر این حل کردن رخ ندهد می‌تواند در افسردگی، اضطراب و بیماری روانی نقش داشته باشد و در عین حال به روابط آسیب برساند (نلسون جونز، ۲۰۱۴).

تکنیک صندلی خالی، تکنیکی است که از کارهای گشتالت‌درمانی سرچشمه گرفته است و برای مواجهه‌سازی و حل کردن تعارض‌های فعلی درمانجویان طراحی شده است. این تکنیک خودآگاهی را از طریق ترغیب درمانجویان به کشف تجربه‌های اجتناب‌شده افزایش می‌دهد (تریجایناتی و همکاران، ۲۰۱۹؛ اسمیت و کویرک، ۲۱۰۷).

تعریف تکنیک صندلی خالی

قبل از اینکه تکنیک صندلی خالی (empty chair technique) را که همچنین تکنیک دوصندلی (two-chair technique) نامیده می‌شود معرفی کنیم اجازه بدهید ابتدا نگاهی داشته باشیم به گشتالت‌درمانی تا هدف این روش درمانی را درک کنیم.

گشتالت‌درمانی چیست؟

گشتالت‌درمانی رویکردی است که توسط فردریک پرز معرفی شده است. این رویکرد به نوعی در دسته درمان‌های تجربه‌ای و انسانگرایی قرار می‌گیرد و رویکردی غیرآسیب‌شناسانه و پذیرنده در رواندرمانی دارد (کول و ریس، ۲۰۱۷).

ارکان مهم نظریه گشتالت‌درمانی عبارت‌اند از:

• نظریه میدانی

کاوش در تجربه‌ی درمانجو در محیط یا شرایط فعلی

• پدیدارشناسی

جست‌وجو برای درک آنچه که مستقیماً مشاهده یا تجربه می‌شود به جای تفسیر کردن

• دیالوگی فراتر از گفت‌وگو

تعامل معنادار در فضای بین دو نفر (درمانگر و درمانجو)

گشتالت درمانی به طور معمول به عنوان یک رویکرد یکپارچه‌نگر توصیف می‌شود، به این معنی که چندین عنصر درمانی را با هم ترکیب می‌کند تا دیدگاهی کل‌نگر از فرد ارائه دهد، به طوری که خود بخشی از سفر اکتشافی را تشکیل می‌دهد تا یک موجودیت ایستا (مان، 2010).

بنابراین، چنین درمانی، کاوشی است در مورد اینکه چگونه یک فرد به دنیای خود دست پیدا می‌کند، چگونه به موقعیت خود واکنش نشان می‌دهد، و چگونه موقعیت‌های گذشته و حال بر روند دسترسی او (و ما) در اینجا و اکنون تأثیر می‌گذارد (مان، 2010).

معرفی تکنیک صندلی خالی

تکنیک صندلی خالی نوعی ابزار رواندرمانی است. این تکنیک به‌گونه‌ای طراحی شده است که به درمانجو کمک می‌کند افکار و احساسات خود را به گونه‌ای بیان کند که گویی با یک فرد خاص صحبت می‌کند اما در یک محیط امن و خنثی.

احساسات منفی حل‌نشده نسبت به دیگران در بیماری روانی شامل افسردگی و اضطراب نقش دارد و روابط فعلی و آینده را تخریب می‌کند (نلسون-جونز، ۲۰۱۴). در پاسخ، تکنیک صندلی خالی در رویکرد گشتالت‌درمانی برای نیاز به پرداختن کارهای ناتمام متولد شد.

تکنیک صندلی خالی برای کمک به درمانجویان در حل تعارض‌ها در لحظه اکنون از طریق افزایش آگاهی و کمک به درمانجویان برای کشف جنبه‌های دیگری از تجربه‌های خود که ممکن است از آن‌ها اجتناب کرده باشند ایجاد شده است (اسمیت و کویرک، ۲۰۱۷).

در طول مکالمه در تکنیک صندلی خالی، درمانجو در یک مکالمه خیالی با یک فرد مهم زندگی‌اش (از گذشته یا حال) شرکت می‌کند تا به احساسات محدود‌شده اجازه دهد مسیر خود را به زمان حال باز کنند و در امنیت میحط درمانی بازسازی شوند.

بنابراین، تکنیک دو صندلی مسائل مربوط به زمان‌های دیگر را به اینجا و اکنون وارد می‌کند و کاربردهای زیادی برای درمانجو دارد، از جمله:

• کاوش در جنبه‌های انکارشده

مواجهه‌سازی با جنبه‌های از خود که ممکن است انکار شده باشند یا از آنها اجتناب شده باشد

• گفت‌وگو با تعارض‌های درونی

تسهیل گفت‌وگو بین جنبه‌های متعارض خویشتن با هدف درک خویشتن و حل کردن تعارض‌ها

• بررسی انتخاب‌های زندگی

بررسی تصمیمات مهم زندگی، فراهم‌سازی فضایی برای کلامی‌کردن و مواجه شدن با پیامدها و احساسات مرتبط با تصمیم‌گیری‌ها

• بررسی فرافکنی‌ها

کمک به شناسایی و بازبینی فرافکنی‌ها (جنبه‌هایی از خود که به دیگران نسبت داده شده است) به منظور ارتقاء خود-آگاهی و رشد شخصی.

تکنیک صندلی خالی برای چه کسی مناسب است؟

تکنیک صندلی خالی یک ابزار مشاوره و یک روش قدرتمند رواندرمانی است. این تکنیک برای افراد و گروه‌هایی مناسب است که مایلند به مسائل حل‌نشده ناشی از منابع متعدد و در زمینه‌های مختلف بپردازند (نلسون-جونز، 2014). صندلی خالی این پتانسیل را دارد که به این مسائل حل‌نشده در موقعیت‌های مختلف رسیدگی کند، از جمله (نلسون-جونز، 2014):

کاهش احساس گناه در نوجوانان

نوجوانی دوران چالش‌برانگیزی است که برای انتقال از کودکی به بزرگسالی نیاز به سازگاری شخصی دارد. تکنیک دو صندلی در کاهش قابل توجه احساس گناهی که در زندگی جوانان به وجود می‌آید، زمانی که همه چیز اشتباه می‌شود، مؤثر بوده است (Trijayanti et al., 2019).

اضطراب قربانیان قلدری

قلدری بر سلامت روانی قربانیان تأثیر منفی می‌گذارد. تکنیک صندلی خالی یک مداخله موثر برای غلبه بر اضطراب آنهاست و به آنها کمک می‌کند “همدلی کنند و بتوانند تعارض‌های گذشته را خنثی کنند (Jannah & Wangid, 2023, p. 50).

زوج‌درمانی و خانواده‌درمانی

تکنیک گشتالت درمانی صندلی خالی با موفقیت مسائل مربوط به روابط زن و شوهر و خانواده را درمان کرده است، به طوریکه درمانجویان گزارش کرده‌اند که در نتیجه توانایی بیشتر در ابراز احساسات و شناسایی اشتباهات به عنوان چیزی جدای از رابطه، صمیمیت‌شان بیشتر شده است (اسمیت و کویرک، ۲۰۱۷)

سلامت روانی در بین افراد بین‌جنسیتی

محققان در هند گزارش می‌دهند که “[جامعه] تراجنسیتی یک جامعه به شدت نادیده گرفته شده در هند است که با تبعیض مواجه است.” نشان داده شده است که استفاده از تکنیک صندلی خالی با پرداختن به احساسات عدم ارتباط اجتماعی به دنبال تجربیات انزوای اجتماعی و قلدری، بهزیستی روانشناختی را در افراد تراجنسی بهبود می‌بخشد (گوپتا و گاور، 2022، ص 164).

درمان فوبیا

هم تکنیک صندلی خالی و هم حساسیت زدایی می‌تواند به درمانجو کمک کند تا فوبیای خود را مدیریت کرده و بر آن غلبه کند (جانسون و اسمیت، 1997).

نحوه انجام تکنیک صندلی خالی

انجام دادن تکنیک صندلی خالی کار نسبتاً ساده‌ای است که با کمی تمرین می‌توانید در آن مهارت کافی پیدا کنید. در زیر توضیح ساده ای از رویکرد در یک محیط درمانی ارائه شده است (اسمیت و کویرک، 2017؛ مان، 2010).

1. محیط را آماده کنید. دو صندلی روبه‌روی هم در اتاق درمان قرار دهید، یکی برای درمانجو، و دیگری «صندلی خالی» را تشکیل می‌دهد.
2. فرآیند را توضیح دهید. هدف و روند این تکنیک را به وضوح توضیح دهید تا درمانجویان بفهمند که با یک فرد خیالی یا بخشی از خود درگیر گفتگو خواهند شد.
3. تمرکز را انتخاب کنید. به آنها کمک کنید تشخیص دهند که صندلی خالی چه کسی یا چه چیزی را نشان می‌دهد. این می‌تواند شخص دیگری، جنبه‌ای از خودشان، یا یک نمایش نمادین (مانند کیفیت یا انتخاب زندگی رد شده) باشد.
4. هدف را روشن کنید. آنچه را که درمانجویان امیدوارند از طریق این تمرین به دست آورند یا کشف کنند، بحث کنید.
5. گفت‌وگو را شروع کنید. آنها را تشویق کنید تا گفتگو را شروع کنند و مستقیماً با فرد تصورشده یا بخشی از خود که روی صندلی خالی است صحبت کنند.
6. تغییر نقش. در صورت لزوم، از آنها بخواهید صندلی‌هایشان را عوض کنند و از دیدگاه طرف مقابل (یا بخشی از خودشان) روی صندلی خالی پاسخ دهند. انجام این کار می‌تواند لحظه‌ای از بینش و همدلی عمیق را فراهم کند.
7. ابراز احساسات را تشویق کنید. درمانجویان را تشویق و راهنمایی کنید تا احساسات، نیازها و افکار خود را آشکارا بیان کنند، در حالی که برای حضور و تمرکز خود با صندلی خالی به صورت اول شخص صحبت کنید.
8. از اغراق و تکرار استفاده کنید. به درمانجوی خود پیشنهاد دهید احساسات خاص خود را اغراق کند یا عبارات کلیدی را برای تشدید تجربه و افزایش آگاهی تکرار کند.
9. روند را هدایت کنید. به عنوان درمانگر، به نشانه‌های غیرکلامی و تغییرات عاطفی توجه کنید.
10. خود اندیشی را ترویج دهید. درمانجویان را تشویق کنید تا در مورد یادگیری خود در مورد خود، روابط و الگوهای رفتاری خود فکر کنند.
11. دیالوگ را تمام کنید. پس از آماده شدن، به تدریج آنها را راهنمایی کنید تا مکالمه را به پایان برسانند.
12. بررسی و پردازش. پس از آن، در مورد تجربه‌ی آنها در مورد گفت‌وگوهای انجام‌شده در تکنیک صندلی خالی صحبت کنید.

• درمانجویان چه بینش‌هایی به دست آوردند؟
• آنها در مورد شخص یا بخشی از خود که با او تعامل داشته‌اند چه احساسی دارند؟

موفقیت تکنیک صندلی خالی به شدت به رابطه درمانی و آمادگی و تمایل درمانجو برای درگیر شدن در این فرآیند بستگی دارد (نلسون جونز، 2014).

بسیار مهم است که درمانجو یاد بگیرد که چگونه بینش‌های به دست آمده با اهداف زندگی و درمانی آنها مرتبط است و به عنوان پایه‌ای ارزشمند برای کار درمانی آینده عمل می‌کند (مان، 2010).

۱۰ نکته برای استفاده از صندلی خالی در درمان

تکنیک صندلی خالی زمانی که به طور موثر مورد استفاده قرار گیرد می‌تواند یک ابزار تحول‌آفرین در درمان باشد. نکات زیر می‌تواند به حداکثر رساندن پتانسیل آن کمک کند (اسمیت و کویرک، 2017؛ مان، 2010).

1. اعتماد و امنیت ایجاد کنید. یک اتحاد درمانی محکم برای تکنیک صندلی خالی حیاتی است. درمانجو باید احساس امنیت و آمادگی برای تجربه چنین احساسات شدید داشته باشد.
2. هدف را روشن کنید. درمانجو باید دلیل پشت این تکنیک را درک کند – اینکه چگونه می‌تواند به او کمک کند تا مسائل حل‌نشده، تعارض‌های درونی و جنبه‌های روابط خود را کشف کند.
3. لحظه مناسب را انتخاب کنید. تنها زمانی از تکنیک صندلی خالی استفاده کنید که درمانجو برای رویارویی با مسائل عمیق‌تر آماده به نظر می‌رسد، نه به عنوان ابزاری برای ارزیابی اولیه.
4. درمانجو را هدایت کنید نه رهبری. کاوش درمانجو را بدون رهبری گفت‌وگو یا قرار دادن کلمات در دهان او هدایت کنید.
5. نظارت بر نحوه‌ی پاسخ‌های درمانجو. اگر تجربه بیش از حد طاقت فرساست، مداخله را کاهش داده یا متوقف کنید.
6. با دقت از تغییر نقش استفاده کنید. فقط زمانی صندلی‌ها و دیدگاه‌ها را تغییر دهید که به نظر می‌رسد درمانجو آمادگی آن را دارد تا همدلی و درک عمیق‌تر از طرف مقابل یا بخش متضاد خود را تقویت کند.
7. روی زمان حال تمرکز کنید. بر احساسات و ادراکات فعلی درمانجو حتی در هنگام مرور مجدد گذشته تاکید کنید.
8. آن را به درمانجو اختصاص دهید. هر درمانجو منحصر به فرد است، بنابراین انعطاف‌پذیر باشید و تکنیک را متناسب با نیازهای فردی و سطوح راحتی درمانجوی خود تطبیق دهید.
9. از نشانه‌های غیرکلامی آگاه باشید. به زبان بدن، حالات چهره و لحن صدای درمانجویان در حین اجرای تکنیک صندلی خالی توجه زیادی داشته باشید تا بینش بیشتری در مورد وضعیت عاطفی و واکنش‌های آنها به دست آورید.
10. از تمام شدن احساسات اطمینان پیدا کنید. تمرین صندلی خالی را با احساس بسته شدن به پایان برسانید تا درمانجو جلسه را با احساس ثبات و آرامش ترک کند، به خصوص پس از بررسی احساسات شدید.

سوالاتی که باید در حین کار روی صندلی بپرسید

در اینجا 12 سوال وجود دارد که می‌تواند برای مشاوران یا درمانگران برای پرسیدن از مراجعانشان مفید باشد (اسمیت و کویرک، 2017؛ مان، 2010).

1. آیا می توانید گفت‌وگو را با گفتن به فردی که روی صندلی نشسته است، شروع کنید که می‌خواهید به او چه بگویید؟
2. در حال حاضر وقتی به صندلی خالی نگاه می‌کنید چه احساسی دارید؟
3. دوست دارید آنها در مورد تأثیر اعمالشان بر شما چه چیزی بفهمند؟
4. اگر شما به جای آنها بودید، چه پاسخی به آنچه گفتید دارید؟
5. برای تمام شدن تعارض یا حل شدن مشکلات به فردی که روی صندلی خالی است چه نیازی دارید؟
6. بیان این افکار و احساسات با صدای بلند چه حسی دارد؟
7. در حال حاضر هنگام انجام این گفتگو چه احساسی در بدن خود دارید؟
8. از طریق این دیالوگ چه چیزی در مورد خود یاد می‌گیرید؟
9. اگر بتوانید یک چیز را در مورد نحوه تعامل خود با این شخص تغییر دهید، آن چه می‌بود؟
10. اگر آنها اینجا بودند چگونه می‌توانند اعمال یا احساسات خود را توضیح دهند؟
11. آیا می توانید برای دیدگاه یا موقعیت آنها درک یا همدلی پیدا کنید؟
12. برای پایان مکالمه خود با فردی که روی صندلی خالی نشسته است، دوست دارید چه بگویید؟

این سوالات درمانی به درمانجو کمک می‌کند تا تعارضات درونی را کشف و حل کند، احساسات آن‌ها را درک کند و دیدگاه‌های جدیدی به دست آورد.

3 نوع مختلف تکنیک صندلی خالی

حداقل سه نوع از صندلی خالی در ادبیات روان‌شناسی و رواندرمانی شرح داده شده است. «فرد تشویق می‌شود تا با دیگری خیالی که در صندلی خالی قرار دارد وارد گفت‌وگو شود»، با این وجود «دیگری» (Pugh, 2017, بند 4) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• یک فرد واقعی، شاید والدین، خواهر و برادر، شریک زندگی یا رئیس (زنده یا مرده)
• چیزی نمادین، یک هدف شخصی یا یک منتقد درونی
• بخش‌هایی از خود، مانند جنبه عاطفی یا منطقی درمانجو

توجه به این نکته حائز اهمیت است که تکنیک صندلی خالی باید یک فرآیند درمانی در نظر گرفته شود که اغلب برای رسیدن به اثر کامل نیاز به تکرار دارد (Pugh, 2018).

8 مزایا و معایب تکنیک صندلی خالی

تکنیک صندلی خالی می‌تواند در زمینه‌های مختلف با درمانجویان مختلف ارزشمند باشد. با این حال، مانند هر مداخله درمانی، مزایا و معایبی وجود دارد (Pugh, 2018).

4 مزیت

• این مداخله می‌تواند احساسات شدید و قوی را برانگیزد که می‌تواند مزایای درمانی را برای درمانجویانی که برای آنها آماده هستند ارائه دهد.
• این تکنیک می‌تواند در مربیگری و مشاوره درمانجویان ارزشمند باشد و به آنها کمک کند تا طیف متنوعی از کارهای ناتمام را حل کنند.
• گفتگو با بخش‌های مختلف خود به درمانجو کمک می‌کند تا با انتقاد از خود و نشخوار فکری مقابله کند.
• این دو صندلی به درمانجویان این امکان را می‌دهند که با دیگرانی که آرزوی صحبت کردن با آن‌ها را دشته باشند اما هرگز فرصتی به دست نیامده است صحبت کنند.

4 معایب یا محدودیت‌ها

• داده‌های محدودی برای پشتیبانی از چندین مورد از ادعاهای مرتبط با استفاده موفقیت‌آمیز این تکنیک وجود دارد.
• این مداخله نیاز به فضا دارد (برای دو یا چند صندلی) و بهترین گزینه برای یک محیط رو در رو است.
• شدت هیجانی، تکنیک صندلی خال را برای درمانجویان یا اختلالات خاص (مثلاً کسانی که از نظر عاطفی ناپایدار یا اجتنابی هستند) نامناسب می‌کند.
• ایجاد رویکردهای استاندارد برای تکنیک‌ها دشوار است، و برخی از محققین را وادار می‌کند تا آن را بیشتر هنر توصیف کنند تا علم.

خلاصه

بسیاری از درمانجویانی که در جلسات مشاوره و رواندرمانی ملاقات می‌کنیم، با تکالیف حل‌نشده به ما مراجعه کرده‌اند (نلسون جونز، 2014). به عنوان درمانگران سلامت روان، نقش ما این است که به آنها کمک کنیم تا با احساسات و افکار منفی ناشی از آن، هم نسبت به خودشان و هم برای دیگران مقابله کنند.

در حالی که تکنیک صندلی خالی نشئت‌گرفته از گشتالت‌درمانی است، می‌توان از آن با هر رویکرد درمانی، از جمله درمان شناختی-رفتاری، برای کشف تجربه فعلی درمانجو، جست‌وجو برای درک و یافتن صلح با خود استفاده کرد (Pugh, 2018).

از طریق گفتگو با افراد مهم دیگر (از جمله جنبه‌های خود)، درمانجویان این پتانسیل را به دست می‌آورند که به جنبه‌های پنهان، نادیده‌گرفته‌شده و اجتناب‌شده‌ی خود در زمان حال بپردازند و به احساسات اجازه دهند مسیرشان را طی کنند.

تحقیقات طیف گسترده‌ای از کاربردهای درمانی، از جمله نوجوانان، زوج‌ها و خانواده‌ها، و کسانی که اضطراب، افسردگی و فوبیا را تجربه می‌کنند، نشان می‌دهد.

برای اینکه این تکنیک موثر باشد، درمانجو باید در اتحاد درمانی احساس امنیت کند تا مسائل حل‌نشده، عناصر روابط خود و تضاد درونی را بررسی کند. برای آن دسته از درمانجویانی که آماده تجربه‌ی شدت عاطفی عمیق تکنیک صندلی خالی هستند، این می‌تواند ابزار ارزشمندی برای کمک به آن‌ها برای پیشبرد مسائلی باشد که هرگز به اندازه کافی حل نشده‌اند و آنها را عقب نگه داشته است.