برخی از افراد هستند که نه گفتن برای آنها بسیار کار سختی است. این افراد هنگامی که دیگران از آنها درخواستی داشته باشند علی‌رغم میل باطنی خود برایشان سخت است که نه بگویند. این افراد دارای طرحواره اطاعت هستند.
اگر شما طرحواره اطاعت داشته باشید تمام تلاشتان این است که دیگران را راضی نگه دارید. شما همه تلاش خود را می‌کنید تا تمامی افرادی که در اطرافتان هستند از شما راضی باشند به همین خاطر به تمامی خواسته‌های آنها تن می‌دهید و تنها کسی که توسط شما نادیده گرفته می‌شود خود شما هستید.
در این مقاله ما طرحواره اطاعت را تعریف می‌کنیم و نشانه‌های آن را توضیح می‌دهیم تا شما به خوبی با ابعاد طرحواره اطاعت خود آشنا شوید. سپس در انتهای مقاله روشهای درمان و تغییر طرحواره اطاعت را ذکر می‌کنیم. با اسکیمالوژی همراه باشید.
پرسشنامه طرحواره اطاعت
تعریف طرحواره اطاعت
طرحواره اطاعت که به آن تله اطاعت هم گفته می‌شود یکی از اصلی‌ترین طرحواره های ناسازگار اولیه است که باعث می‌شود شما برای دیگران زندگی کنید نه برای خود. این طرحواره به این معناست که شما در تله فرمان‌پذیری از دیگران افتاده‌اید و تلاش می‌کنید تا به هر نحوی که شده دیگران را راضی نگه دارید.
استراتژی شما برای راضی نگه داشتن دیگران است که به درخواست‌های آنها پاسخ مثبت بدهید. شما می‌ترسید که اگر “نه” بگویید با دیگران وارد تعارض شوید. به عبارت دیگر شما نگران این هستید که دیگران از دست شما ناراحت بشوند و بخواهند دست به یک اقدام تلافی‌جویانه بزنند.
نشانه‌های طرحواره اطاعت
در این قسمت می‌خواهیم نشانه‌های اصلی طرحواره اطاعت را با هم مرور کنیم. این نشانه‌ها را بخوانید و هر کدام را که در مورد شما صدق می‌کند یادداشت کنید. هر چه تعداد بیشتری از این نشانه‌ها را داشته باشید به این معناست که طرحواره شما عمیق‌تر و شدیدتر است.
- عمل کردن بر اساس میل و خواسته خود فقط حق دیگران است
شما فکر می‌کنید که دیگران همیشه باید طبق میل و خواسته خود رفتار کنند حتی اگر به ضرر شما باشد. اما شما به هیچ‌وجه طبق میل خودتان رفتار نمی‌کنید.
- مشتاق جلب رضایت دیگران هستید
اصولا افرادی که طرحواره اطاعت دارند به دشت مشتاق این هستند که رضایت دیگران را جلب کنند. این رفتار به نوعی شبیه تأییدطلبی است.
- عدم مخالفت با دیگران
شما نمی‌توانید به راحتی با دیگران مخالفت کنید. مخالفت کردن با دیگران برای شما بعد از کار در معدن، سخت‌ترین کار دنیاست. شاید شما می‌ترسید که آنها بخواهند تلافی کنند یا وفتی که به آنها نیاز دارید شما را تنها بگذارند. از این رو ترجیح می‌دهید که مخالفت خود را ابراز نکنید.
- واگذاری تصمیم‌ها به دیگران
یکی از راحت‌ترین کارها برای شما این است که اجازه بدهید دیگران تصمیم بگیرند نه شما. در این صورت شما احساس آرامش و امنیت می‌کنید.
- اجتناب از خشم
روبرو شدن با خشم برای شما مساوی با کار در معدن. آنقدر برایتان سخت است که خشم دیگران را ببینید و آنقدر از این موضوع می‌ترسید که تمام تلاشتان را می‌کنید دیگران خشم نشوند. بنابراین لازم است که به تمامی خواسته‌های آنها تن بدهید.
- عدم آگاهی از نیازهای خود
افرادی که طرحواره اطاعت دارند از نیازها و خواسته‌های خود آگاهی چندانی ندارند. در واقع عدم آگاهی از نیازهای خود یک روش ناخوداگاه برای این است که مبادا نیازهای خود را بشناسید و بخواهید برای رفع نیازهای خود کاری کنید. بنابراین بهتر است که از نیازهای خود خبری نداشته باشید که لازم باشد آنها را مطرح کنید.
- سرکشی و نافرمانی
گاهی اوقات اوقات شما بر خلاف رفتار همیشگی خود که مطیعانه و فرمان‌پذیر است دست به سرکشی و نافرمانی می‌زنید. در این حالت مثل آب خوردن با دیگران مخالفت می‌کنید و حتی در موارد ضروری هم به درخواست دیگران جواب منفی می‌دهید. در این حالت دوست ندارید که دیگران به شما دستور دهند. اما این حالت شما دیری نمی‌پاید.
- خشم از دیگران
یکی از احساسات اصلی شما، خشمگین بودن از دیگران است. شما با طرز رفتار خود کاری کرده‌اید که زیر سلطه دیگران باشید. از این رو از دیگران خشمگین هستید. اما در اغلب موارد خشم خود را سرکوب می‌کنید.
- آدم خوب از نظر دیگران
دیگران شما را آدم خوبی می‌دانند، زیرا همیشه به آنها کمک می‌کنید و به خواسته‌هایشان پاسخ منفی نمی‌دهید. آنها هر موقع کمک لازم دارند سراغ شما را می‌گیرند و گاهی اوقات با یک حالت حق به جانب و تحکم‌آمیز از شما کمک می‌خواهند.
تأثیر طرحواره اطاعت بر روابط عاشقانه و نزدیک
بر اساس نظریه طرحواره درمانی و جذابیت طرحواره‌ای شما عاشق کسانی می‌شوید که بتوانند طرحواره اطاعت شما را فعال کنند و به نوعی باعث تقویت آن شوند. شاید کمی متناقض به نظر برسد که چرا کسی را انتخاب می‌کنیم که برای ما ضرر دارد. دلیلش این است که طرحواره تمام آن چیزی است که ما درباره خود، دنیا و دیگران می‌دانیم از این رو کسی را وارد دنیای خود می‌کنیم که مطابق دانسته‌های ما باشد. حال اگر دانسته‌های ما منفی باشد یعنی دارای طرحواره باشیم طبیعتاً کسی را انتخاب می‌کنیم که مناسب نیست. او کسی است که می‌تواند نقشی را به عهده بگیرد که طرحواره ما آن نقش را تعریف می‌کند.
یکی از متداول‌ترین الگوهای انتخاب کسانی که طرحواره اطاعت دارند، انتخاب افراد سلطه گر و پرخاشگر است. افراد سلطه‌گر و پرخاشگر مدام به دیگران دستور می‌دهند و انتظار دارند که دیگران گوش به فرمان آنها باشند. از این رو این افراد نیمه‌ی گمشده کسانی هستند که طرحواره اطاعت دارند.
کاندیدای بعدی برای اینکه شما عاشق او شوید افرادی هستند که می‌توانند رهبر و پیشرو دیگران باشند یا به اصطلاح کاریزماتیک باشند. شما آدم منفعلی هستید و دوست دارید کسی باشد که تصمیم‌گیرنده خوبی باشد. افراد کاریزماتیک می‌توانند این نقش را به عهده بگیرند. آنها تصمیم می‌گیرند شما اجرا می‌کنید.
بنابراین شما ممکن است مواردی را که در زیر مطرح کرده‌ایم در روابط خود تجربه کرده باشید:
- ممکن است شما همسر قدرت‌طلب و سلطه‌گری داشته باشید که انتظار دارد همه چیز باب میل او پیش برود.
- ممکن است همسر شما دارای اعتماد به نفس زیادی باشد و به خوبی از نیازها و احساسات خودش آگاهی دارد.
- وقتی شما از می‌خواهید نیازهای خود را برآورده کنید، همسرتان آشفته و عصبانی می‌شود.
- هسمرتان برای خواسته‌ها و نیازهای شما ارزشی قائل نیست.
- اگر خدای‌نکرده طبق خواسته خود عمل کنید همسرتان عصبانی می‌شود و باید از او عذرخواهی کنید.
- شما در برابر خواسته‌های همسرتان خیلی زود کوتاه می‌آیید.
- همسرتان خیلی زود عصبانی می‌شود و از این رو شما باید مراقب حرف زدنتان باشید.
مقابله با طرحواره اطاعت
- تسلیم شدن: به نظر می رسد که دیگران فرمان زندگی شما را بر عهده دارند. دیگران در مورد هر کاری که انجام می‌دهید به جای شما تصمیم می‌گیرند.
- اجتناب: از هر گونه اختلاف نظری که در شرف وقوع است اجتناب می کنید. این باعث می شود شما احساس اضطراب و تسلیم کنید.
- جبران بیش از حد: شما به شیوه ای بسیار سرکش نسبت به مقامات رفتار می کنید. این می تواند شامل رئیس یا دوست شما باشد که از شما می خواهد کاری انجام دهید.
طرحواره اطاعت چگونه شکل می‌گیرد؟
طرحواره اطاعت عموماً در دوره کودکی شکل می‌گیرد. ممکن است والدینتان یا دیگران شما را به زور وادار کرده‌اند که از آنها اطاعت کنید. این افراد شما را وادار کرده‌اند که از نیازهای خود چشم‌پوشی کنید.
احتمال دیگر این است که احتمالاً والدین شما خودشان نیز دارای طرحواره اطاعت بوده‌اند و شما از آنها الگوبرداری کرده‌اید و یاد گرفته‌اید که از نیازهای دیگران پیروی کنید.
ریشه‌های تحولی تله زندگی اطاعت
- والدینتان در دوره کودکی تلاش کرده‌اند که تمام زندگی شما را به نحوی تحت کنترل خود بگیرند. آنها به جای شما تصمیم گرفته‌اند، به جای شما حرف زده‌اند و تمام نیازهای شما را نادیده گرفته‌اند. در برابر چنین والدینی شما به عنوان کودک چاره‌ای جز اطاعت نداشته‌اید.
- در صورتی که از والدین خود اطاعت نکرده‌اید به سختی تنبیه شده‌اید.
- در دوران کودکی خود هیچ حق انتخابی نداشته‌اید.
- اگر به حرف والدینتان گوش نمی‌داده‌اید با شما قهر می‌کرده‌اند. به عبارت دیگر وقتی باب میل آنها نبودید به شما می‌گفتند “دیگه دوست ندارم”
- والدینتان شما را به صورت مشروط دوست داشته‌اند. یعنی اینکه اگر طبق خواسته آنها رفتار می‌کردید شما را دوست داشتند و در غیر این صورت به شما بی‌توجهی می‌کردند.
درمان و تغییر طرحواره اطاعت
اولین گزینه درمانی برای شما، طرحواره درمانی است. طرحواره درمانی، نوعی از رواندرمانی است که به شما کمک می‌کند نه تنها با طرحواره اطاعت بلکه با تمامی مشکلات خود مبارزه کنید و آنها را تغییر دهید.
طرحواره‌درمانگر به شما کمک می‌کند که ابتدا به خوبی از طرحواره اطاعت خود آگاه شوید. آن را بشناسید و تأثیرگذاری آن روی زندگی خود را درک کنید. در واقع اولین مرحله‌ای که طرحواره‌درمانگر با شما انجام می‌دهد ارزیابی طرحواره اطاعت است.
بعد از ارزیابی‌های اولیه، تکنیک‌های مختلفی به کار برده می‌شود تا به شما کمک شود از تله اطاعت رها شوید.
۱ تکنیک‌های شناختی. این دسته از تکنیک‌ها به شما کمک افکار منفی خود را بشناسید، با آنها چالش کنید و در نهایت آنها را تغییر دهید. بعضی از افکار منفی شما عبارت است:
“اگر به خواسته‌های دیگران “نه” بگویم، آدم بدی هستم”.
“من باید با دیگران وارد هیچ تعارضی نشوم”
“نیازهای من به اندازه نیازهای دیگران اهمیتی ندارد”
درمانگر به شما کمک می‌کند روش‌هایی را به کار ببرید که این افکار منفی از بین بروند. در واقع بسیاری از رفتارهایی که انجام می‌دهید برخاسته از همین افکار منفی است. اگر این افکار تغییر کنند آنگاه شما رفتارهای جدیدی را انجام می‌دهید.
۲ تکنیک‌های هیجانی. این تکنیک‌ها مهم‌ترین و اثربخش‌ترین روش‌هایی هستند که برای تغییر طرحواره اطاعت و سایر طرحواره‌ها طراحی شده‌اند. با کمک این تکنیک‌ها، شما و درمانگرتان تمامی خاطرات دوران کودکیتان را که باعث شکل‌گیری طرحواره اطاعت شده‌اند مرور می‌کنید. در این فرآیند، درمانگر به شما کمک می‌کند که احساسات و نیازهای خود را شناسایی و مطرح کنید.
یکی از اصلی‌ترین تکنیک‌های هیجانی، تصویرسازی ذهنی است. در این تکنیک شما به خاطرات دوران کودکی خود بر می‌گردید، و احساسات و حرف‌های ناگفته‌ی خود را به کسانی که شما را مجبور به اطاعت کرده‌اند بیان می‌کنید. به مرور زمان، مسیرهای مغزی جدیدی در شما شکل می‌گیرد که نمایانگر ارزش نیازها و خواسته‌های اصلی شماست.
۳ تکنیک‌های الگوشکنی رفتاری. طرحواره اطاعت باعث می‌شود که شما از الگوی اطاعت و سلطه‌پذیری پیروی کنید و رفتارهایی انجام دهید که در دام این طرحواره گیر کنید.
درمانگرتان به شما کمک می‌کند که این الگوها را شناسایی کنید، آنها را تغییر دهید و الگوهای رفتاری جدیدی را تمرین کنید. این الگوهای جدید رفتاری در واقع همان تغییر سبک زندگی شماست. این سبک زندگی جدید به شما کمک می‌کند که به راحتی بر اساس نیازها و خواسته‌های خود رفتار کنید و در صورت لزوم “نه گفتن” را بیاموزید.
