دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای

خطاهای ارتباطی در اتاق درمانگر چگونه رخ می‌دهد؟ چه زمانی تصمیم می‌گیرید که در اتاق درمان، برای درمانجویانتان خودافشایی کنید؟ خودافشایی‌تان باید چگونه باشد؟ آیا در کنار تحلیل ریشه‌های کودکی و جنسی مشکلات درمان‌جویانتان، اگر لازم باشد برای کنترل وسواس‌های عملی او از تکنیک مواجهه و پیشگیری از پاسخ استفاده می‌کنید؟ این سؤالات را می‌توانیم درباره تمامی تکنیک‌های مشاوره و رواندرمانی مطرح کنیم. پاسخ به این سؤالات و نحوه اجرای این تکنیک‌ها محور دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای است.

دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای

رواندرمانی و مشاوره، رشته‌هایی هستند که با تغییر دادن افکار، احساسات و رفتارهای مشکل‌آفرین، و بهبود رنج‌های بشری سروکار دارند و برای رسیدن به این هدف ارزشمند، بهترین متفکران انسانی، از سقراط و افلاطون گرفته تا زیگموند فروید، از درمان‌های شناختی-رفتاری گرفته تا رویکردهای معاصر ذهن‌آگاهی، نظریه‌ها و فنون بسیاری را طراحی کرده‌اند. تمامی این نظریه‌ها و تکنیک‌ها، یک هدف مشترک را دنبال می‌کنند: ایجاد تغییر.

بنابراین، ما درمانگران برای رسیدن به آنچه سال‌ها درباره‌ی آن آموزش می‌بینیم و دوره‌های سخت کارورزی را پشت سر می‌گذرانیم نیاز به نظریه و تکنیک داریم. ما مانند سنگ‌تراشی هستیم که با ابزار خود، از یک سنگ، با هنرمندی تمام، شیء زیبا و ارزشمندی را خلق می‌کند. از این رو، رواندرمانی و مشاوره نوعی هنر است.

اما آیا برای هنرنمایی، ما باید صرفاً به یک نظریه خاص، مثل طرحواره‌درمانی و تکنیک‌های آن پای‌بند باشیم؟ یعنی باید تمام تلاش خود را بکنیم که در نظریه ترجیحی خود، به تسلط کافی برسیم؟ آیا باید با تمامی درمانجویان و برای هر نوع مشکلی، به همان نظریه و همان تکنیک‌ها متوسل شویم؟

اگر پاسخ‌مان به چنین سؤالاتی مثبت باشد، ما در دام خطای خودمحوری افتاده‌ایم؛ زیرا فرض را بر این گذاشته‌ایم که نظریه‌ی ترجیحی ما، نسخه‌ای قوی برای هر آدمی و هر مشکلی در آستین خود دارد. خودمحوری ما اما، به مرور باعث می‌شود که دچار رکود فکری شویم. در این صورت خلاقیت‌مان در کمک به درمانجویان برای ایجاد تغییر در زندگی‌شان به گِل می‌نشیند.

نباید از یاد ببریم که اگر یک نظریه و چند تکنیک برای هر موردی کافی بود، نیازی نبود رشته‌ی رواندرمانی و مشاوره پیشرفت کند و نظریه‌های جدیدی پا به عرصه‌ی هنر تغییر بگذارند.

ما برای کمک به درمانجویانمان باید دیدگاه گسترده‌تری را اتخاذ کنیم، باید انعطاف‌پذیر باشیم و به قول اروین یالوم دچار فرقه‌گرایی و چسبیدن افراطی به نظریه‌ها و تکنیک‌های محدودی که آن‌ها را آموزش دیده‌ایم نشویم. یک‌بُعدی بودن ما، درنهایت به ضرر درمانجویانمان تمام می‌شود، یعنی همان کسانی که برای کمک به آن‌ها سال‌ها آموزش می‌بینیم. این یک تناقض است.

چنین موشکافی‌های دلسوزانه‌ای، مدت‌هاست که در روان‌درمانی و مشاوره، خود را در جنبش یکپارچه‌نگری نظریه‌ها و فنون درمانی نشان داده است. درواقع سوال اساسی که هر درمانگری باید از خود بپرسد در این جنبش به خوبی مطرح شده است:

بنابراین به نظر می‌رسد که سؤال فوق، تکلیف ما را روشن کرده است: ما باید بیاموزیم که چگونه از نظریه‌ها و فنون رواندرمانی و مشاوره به صورت انعطاف‌پذیر استفاده کنیم. چاره ما آموختن است و بس.

بسیاری از ما درمانگران، چه زمانی که مبتدی هستیم و چه زمانی که به سطح قابل قبولی از تجربه دست پیدا کرده باشیم به خوبی درک کرده‌ایم که در اتاق درمان، لحظات سخت و نفس‌گیری وجود داشته است که آرزو کرد‌ه‌ایم، کاش تکنیک‌های بیشتری بلد بودیم. تمامی ما در تنگنای لحظات بحرانی اتاق درمان، به خودمان نهیب زده‌ایم که چرا کوتاهی کرده‌ایم؟ این درد مشترک ماست.

بسیاری از ما، به اجرای مکانیکی و ربات‌گونه‌ی چند تکنیک خاص می‌پردازیم و دیگر اتاق درمان‌مان و جلسات‌مان پویایی‌های سابق را ندارد. به عنوان مثال، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درمان شناختی-رفتاری همانند گذشته‌ اثربخشی ندارد. به نظر می‌رسد یافته‌های این پژوهش را می‌توانیم به سایر رویکردها نیز تعمیم بدهیم.

رویکرد یکپارچه‌نگر معتقد است که راه خروج از وخامت درجاماندگی در تعصبات بی‌پایه و اساس رویکردهای تک‌بعدی، آموختن از سایر نظریه‌ها و تجهیز خود به تکنیک‌هایی است که اثربخشی آن‌ها در پژوهش‌های زیادی به اثبات رسیده‌اند.

کریستین کُنت (Christian Conte)، که عضو هیئت علمی دانشگاه نوادای آمریکا و مبدع پنج خطای ارتباطی درمانگران و مشاوران است، معتقد است که باید درمانگران نسل جدیدی تربیت کنیم که توانایی استفاده خلاقانه و انعطاف‌پذیر از گستره‌ای از تکنیک‌ها را دارند تا بتوانند با موقعیت‌های چندفرهنگی و چندوجهی مشکلات روانی کار کنند.

کتاب او تحت عنوان advanced techninques for counseling and psychotherapy به خوبی مؤید این نکته است که درمانگران و مشاوران باید بدون سوگیری، از تکنیک‌های اثربخش استفاده کنند.

بردلی ارفورد (Bradley Erford) که بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ رئیس انجمن مشاوره آمریکاست، کتابی درباره تکنیک‌های مشاوره و رواندرمانی دارد که بدون جهت‌گیری و تعصب تلاش کرده است، روش‌های اثربخش کمک به درمانجویان را معرفی کند. به نظرم او شایسته‌ی تمامی جوایزی است که تا به امروز برای تلاش‌هایش در گسترش رواندرمانی و مشاوره داشته است. شاید مهم‌ترین اثر او 45 techniques every counselor should know است.

با چنین رویکردی بود که تصمیم گرفتیم دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای را برگزار کنیم.

دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای

به پیشنهاد دانشجویانی که با آن‌ها دوره‌های مختلف طرحواره‌درمانی مقدماتی و پیشرفته را برگزار کرده‌ام و دانشجویان دانشگاهی‌ام، قرار بر این شد که دوره‌ای برگزار کنم که تکنیک‌های اثربخش مشاوره و رواندرمانی را با هم بیاموزیم.

دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای، شامل آموزش و یادگیری نحوه اجرای ۵۰ تکنیک مشاوره و رواندرمانی به همراه معرفی مثال‌های بالینی خواهد بود.

تکنیک‌های انتخاب‌شده در طول این دوره برگرفته از مقالات پژوهشی و کتابهایی است که در این زمینه تألیف شده‌اند. علاوه بر این، برای اطمینان از کارآمدی و اثربخشی تکنیک‌ها، تلاش کرده‌ایم که آنچه را مورد تأیید انجمن روانشناسی آمریکاست مد نظر خود قرار دهیم. همانطور که می‌دانید APA فهرستی از درمان‌های شواهدبنیان ارائه می‌کند که ما می‌توانیم با اطمینان خاطر از تکنیک‌های آن‌ها استفاده کنیم.

برای تسهیل آموزش و دانستن فلسفه‌ی هر تکنیکی که مورد بحث قرار خواهد گرفت، زیربنای نظری آن‌ها را نیز بیان خواهیم کرد و سعی می‌کنیم از تمامی نظریه‌های بزرگ برای انتخاب نظریه‌ها استفاده کنیم:

• تکنیک‌های روان‌پویشی
• تکنیک‌های شناختی – رفتاری
• تکنیک‌های ارتباطی برگرفته از رویکردهای انسانگرایی راجرز
• تکنیک‌های رواندرمانی وجودی
• تکنیک‌های روانشناسی فردی آلفرد آدلر
• تکنیک‌های مصاحبه انگیزشی
• تکنیک‌های رویکردهای سیستمی
• تکنیک‌های گشتالت‌درمانی
• تکنیک‌های روایت‌درمانی

…..

علاوه بر این، در دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای، نحوه ترکیب این تکنیک‌ها با نظریه‌ی ترجیحی و اصلی درمانگر را توضیح می‌دهیم و مشخص می‌سازیم که برای استفاده از تکنیک‌های مختلف، چه تغییراتی باید در کار خود ایجاد کنید.

بنابراین، تلاش خواهیم کرد که بستر انعطاف‌پذیری را در شما ایجاد کنیم تا بتوانید با درمانجویان مختلف و مشکلات متعددی کار کنید.

سرفصل‌های جلسه اول دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای

در اینجا به صورت اجمالی محتوای جلسه اول دوره را معرفی می‌کنیم. از آنجایی که همیشه، جلسات مشاوره و رواندرمانی به ارتباط برقرار کردن و ایجاد اتحاد درمانی شروع می‌شود ما نیز در دوره جامع تربیت درمانگر حرفه ای، کار خودمان را با تکنیک‌های ارتباطِ درمانی شروع می‌کنیم:

• معرفی خطاهای ارتباطی
• قاتل هندوانه بزرگ
• حضور
• گوش کردن فعال
• انعکاس دادن
• تأیید کردن
• پرسشگری
• همدلی
• خودافشایی
• شفاف‌سازی
• بازخورد دادن
• مواجهه
• سکوت
• هدف‌گذاری

کلام آخر

هر کسی با روان‌شناسی و رواندرمانی آشنا باشد به طور ضمنی می‌داند که روان‌شناسی به طور کلی، و رواندرمانی و مشاوره به طور اختصاصی نوعی هنر محسوب می‌شود. همانطور که تمامی هنرمندان برای ابراز هنر خود و بیان تفکرات و تخیلات هنری خود به ابزارهایی نیاز دارند، ما درمانگران نیز برای ابراز هنر خود به تکنیک‌ها و فنون خاصی نیاز داریم.